30/2015 Durra Chawngthu's

TLEITIRAH TLEITIRI

            “Engineering zir chu Mizo uisa ei thluakin a tlin ve lo ve” 

tiin kum 1927 vel khan sawi mah sela,  (a thusawi a dik lohzia kan hre tawh a, B.E tam tak an chhuak tawh a nih hi) Tleitir hmel\hatna leh duhawmna hre tur erawh zawngin a tlin khawp mai. Tleirawl duhawmna leh ngainatna, vanglai hun in\anna a nih avangin Tleirawlte hi an mawi hle reng a ni. He hlaphuahtu pawh hian Tleitir zawng zawng zinga Tleitiri bak a ngaihtuah thei lo tih chu Annie Laurie hla ‘Maxwelton’s braes are bonnie’  hla a ngaihthak a\angin a lang chiang hle a ni awm e. Kan rilrua kan vei leh ngaihtuah zawngte hi theihnghilh emaw ti \hin mah ila, eng emaw avangin engtin emaw a lo lang chhuak leh \hin.

            He hla lo pianchhuah dan leh a hla thluk leh a satu chu eng pawh nise, a hla rua leh a chhawpchhuah dan hi a ni kan sawi tum chu ni. Thawnthu emaw, Hla emaw phuah a nih hian rilrua suangtuahna, awm lo ata awmtir tur pawh nise, behchhan tur thil eng emaw a awm \hin a. Lo hmuh leh hriat tawh, tawn tawh hi a \angkai thei hle a. Hla thu a hman te pawh hian kan mizo khawtlang, khawtual nun a hril hle  ani.

Kan intawhna lam kawiah,

Lungrualna dai kawnah;

Enchim loh Thadangi zun,

Aw, thinlaia’n a cham.

Tleitirah Tleitiri,

Zalengah Lengdawni;

Kei ka tan lungrun Ngaihzuali,

Run lum thaiah ka ti.

            Tleirawl chhuak tawh zawng zawng te zinga a Tleitiri ngei mai a hmuhna kawngkawi mai mai pawh hrechhuak thei tur khawpa a zun a cham avangin a hmel\ha a nih loh pawhin, a duh fuh hle a ni tih ring ta ila. Nula piang tawh zawng zawng zinga a ngaih ber he Tleitiri hi nupui atana neih a, inneih kawrvar haktir a, fate thawhlawm semtu atana a duhzia a sawina hla a ni bawk ang chu.

A heh lah chul zozam iang,

A tawn sam tha sei hniang;

A sakhmelah iang zo awm lo?

A tangnem vur ang var.

Chimloh tha bung dawntuai,

I zunah val ka uai;

Relthang dawn lo nemrang puan maw,

Nemrang puan min zawn rawh .

            Nula hmel\ha kan teh dawn hian tehfung awm kher lo mah suh se mipa rilrua lang nghal chu hmeichhe hmelah chuan vun ngo, hmui leh sam te hi lungthu tluka pawimawh a ni a.  He tleitiri  hmui, a heh vam ham mai, zamzo par ianga sen tak, lar vur ni si lo chu a mawi hle tur a ni. Chu tleitiri  aia hmel\ha awm lo tur samsei leh nghal chu a mawi khawp ang le! Mizo mipa duhthusam ang ngeia a ngo var haih tur, tleirawl vun mar \hat lai lehnghal chuan lang lo laia a hang bik zawn a chak awm rum rum thei ang chu. Chu ngei hisap chung chuan a ni pawisak nei miah lo, siamtu Pathian pawh theihnghilh \hak khawpa ‘Nemrang puan min zawn rawh’ a tih chhana ka rin chu ni. Tun anga Tleirawlte zawngin ‘Pata’ na tura chhinchhiahna siam emaw, ‘Zawlpuan phah’ emaw  ‘Enagement ring -zungbun’ emaw ai chuan sawnpai thlang, thlan dun ta mai an awm ta.

A zun a zamin a cham,

Thinlai lung lai a kham;

Hraitin chawiah hual ang che,

Hual rawh Khuanu ka tan.

Annem tha Thanghniangi,

Tawh chang ni her leh rawh;

Biahthu hrui ang thlun zai rel i,

Khua tlai i dawn lo em ni ?

            He Tleitiri hi a zun; a ngaihawmna leh a duhawmna chuan a fan hneh hle a, a thiltih leh a lehkha zirna, a khawi ilo kal chhuahna a ni emaw, a \hut hmun ngaihtuahna a ni emaw, engtik laipawhin a ngaihtuah a, awm nuam lo khawpin a ngai a ni ngei ang. Tun ang chu nise ‘khumbetin a ngai zawng’ tih tur ang vela nileng leh zan khua, 24X7 vela rim tluk tluk kan tih ang khawpin a duh fuh ve hle ang le! Chuti khawpa duhin, fate tana thawhlawm semtu atan awt ngawih ngawih \hin  mah sela,  a theihna piah lam a nih avangin Pathian hnenah a ngen hial a ni. He laia Khuanu a hmang hi fuhna tam tak a awm a, Lenglawng/Lengzemah Pathian tih aia Khuanu a hmang hi chu a fuh thlawt a ni.

            Kawngkawia intawk mai kha, ngaihzawng cheia chei ngawt chi a ni loh tih i theih nghilh ang e.  He Tleitiri hi hmuh leh chakin, a fal te-a hun hman theih chu nise inhmangaihna te, rinawmna thu tiam te leh ‘se se thu di’ hlan pawh a duh ngei a ni. Mizo zinga Engineer zir hmasa ber chu naupang chhe zawk zawk a ni lo turah ngai ila, khang hun lai khan Mizo nula leh tlangval te hian nupui pasal an nei hma em em a, chu chuan pressure a pe ve turah ngai ila, Phairam hla taka lehkhazir ve meuhin  kawng kawia nula la naupang tak zuna uai ngawt a duh khawp lohna nge? Ani val senior lam tawh tana Tleirawl nghah veng veng chu a khawtlai thlak tawh i ti lo em ni? Kawng kawia hmeichhe tawh ve mai zuna uaia awm ngawt ai chuan inngaihzawn thuai thuai loh chuan mi dang ka Bemna khua a tlai ang a, ka Single rei lutuk ang tih a zawhna tum ni ang tih ngaihtuah la. Mizo \awng, Mizo hla hi hnualsuat ngawt zel suh ang che.

            Pu Durra Chawngthu hi Mizoram chhim lam Baichi-ah Ni 3.7.1890-ah piang a, ni 25.5.1988  zan dar 4:30 khan a chenna, Lunglei Rahsivengah a boral a ni. Amah hi Mizote zinga I.Sc (intermediate Science) pass hmasa ber a ni a, kum 1925-ah pass-in Bengal Engineering College, Shibpur-ah  Bachelor of Civil Engineering a zir nghal a, kum hnih hnu-ah a chawlhsan a ni.  Tleitirah Tleitiri tih hla hi Shibpur College-a kum 1926-a  a phuah niin, kan sawi tak Annie Laurie hla thluk “Maxwelton’s braes are bonnie” hla atanga a thluk hi siam niin an sawi bawk.