33/2013 When September ends

Beirual thla chawhnu hian min hriatchhuahtir leh thin

“Like my father's come to pass

Twenty years has gone so fast

Wake me up when September ends”

Kum 15 lai a liam ta. September thla chaw hnu lam, vawiin angah hian a nih kha, kan awmpui nena thingtlang lama min chhuahsan ni kha!! Kan ram khawpui ber hi a reh tlawk tlawk a, min hrethiamtu reng an awm lo. Ka sikul bang chu hlim takin in lam panin ka haw a. Nimahsela, kawng chu a lo inkalh thiap a. Rei tak pawna ka nghah lai che khan kan thenawmnu chuan chahbi  a kawl thu min hrilh a. Kawng min hawn sak a, inchhung a luh hmasak laia a mittui hru ni awm taka, a ban a vai ka hmuh lai pawh khan ka rilru reng a hrethiam si lo. Ka nau, hmeichhe lungmawl mai khan a la hrethiam si lo a, kawmchhak lama lo biru kha a lo lut a, min lo tihthaih zet kha chu ka hlau der thei lo a nih kha. Thlam ram ang maia ruak kha ka mitthla hian a la hmu thin a, theihnghilh hi ava har take m!!! ‘Ka nu, min lo chhawn a, thawmhnaw thlak tur leh home work min enpui turin I lo let tawh ngai dawn lo’ tih hria i la, khami ni vek khan ka lo zawng nghal ang che. 

           Ka pa lo haw laia a mittui a tlak khan hrethiam vek lo mah ila, thil pawi tak a thleng a, siam that rual a ni tawh lo tih erawh ka hrethiam riai ruai a. Nimahsela, I zin ni mai chauh a hriatna ka neih a, ka ngaihtuah thin avangin beiseina nen tlaitin ka lo thlir thin che asin. I lo va haw har ta em!! Kumtin hian I lo let leh tak mialah tiin beiseina thar ka nei thin a. Nimahsela, engmah a thleng thei si lo. Hriatchhuah loh che ka tum apiang hian min hringtu ka nu I nih angin theihnghilh theih che a ni si lo. Ka huat nasat poh leh ka hmangaihna che a zual zawk si a. Min hmangaih tih ka hria a, mahse ka tan eng nge I tih theih ni? Siam tha leh dawn la, I siam tha duh ang tih ka rinna hian min thlamuan a, chumi te chu ka rinna neih chhun I ni si a.

             Mi azawng a, awmnem ber mai chi, rilru no tak ka nih avang leh min duat thin avang khan mahni kea din ka lo zir ngai lo a ni. Ka pa hian min hmangaih a, nang pawh a hmangaih che tih ka hria a. I hmangaih ve em tih erawh ka hre thei ta lo a nih hi. Nimahsela, Pa te chuan min enkawl thiam tawk lo thin fo a. Vuina erawh ka hre lo, enkawl let hi ka bat a ni zawk asin. Hmuh theiha vawiin ang hun a lo thlen hian ka pa awmdanah hian he ni hi hai theih a ni si lo. Mahse tun thlengin nghei lo leh hrehawm lutuk tuar loa kan awmna hi Pathian malsawmna-ah kan ngai a, rilru erawh a van ruai ruai thin.

               Mi engthawl leh vei nei lo chu ni ila, min kalsan a, min thlahlel lotu; mahni fate aia mi dang ngaihsaktu chu eng nge maw ka ngaihtuah reng ang ka ti ang. Mahse ka nu I ni miau a. Eng ang pawhin awm mah la, eng ang mi pawh ni ila, nang tluka min hrethiamtu chu ka hmu dawn chuang lo tih hi ka thinlung hian a hria a ni. Chu chuan min la pawt hnai hram hram a. Chhungkaw kehdarh atanga seilian chuan sual an pawi-sa lo a, sualna kawng an zawh awlsam thin tih hi kei chuan ka hriatthiam phah a ni. Thihna avanga inthenna chu kan thu a awm lo a, tawrh mai hi a ngai a. Mahni duhthlanna ngei hmanga fate aia mi dang thlahlel zawk chu eng duhthlanna thiang tak nge ni ngai le? Zalenna hman sual a ni.

                 Graduate ka nih khan lawmna  reng ka nei lo a, ka college kal thiante nena kan inthen hun a ni tih ka hriat avangin ka lungngai zawk a ni. Khawvelah hian lo piang lo law law I la tha zawk tur a ni a. Nimahsela, Pathian hian awm ve turin min duh avangin ka awm hi a thatna kawng emaw tal a awm ve a ni ang e. Ka tuar anga ka tuar chhuak ang tih ka hria. Hrehawmna hian chatuanin min tuam vel dawn mah sela, chatuana nawmna  leh hlimna ka hmuh ve dawn tawh avangin chu hun chu nghakhlel takin ka thlir zawk thin a ni.

                 Nimahsela, ka rin Pathian hian min hmangaih a, nu nei lote nu a nihzia ka hria a. Pa la nei ai pawh A awh zo a nih tih ka hriat hian ka thla a muang a ni. Hmeithai leh fahrah riangvaite innghahna chu Pathian a ni a. Pahmei erawh Bible hian sawi lang lo mah se la, ka lamah a tang a ni. Pa hmei awm lo tura a ngaih vang ni maw??? Ka pa, tar lama min kurpuitu hlutzia chu I hriatthiam ka va ring em!! Mahse, ka tan chuan malsawmna tinreng a ni si a. Ka ril a tramin min hrai lo mah se, ei tur erawh min chhawp a, ka manganin min hnem lo mah se a rilruin min tuarpui thin a sin. Harsatna ka tawhin a hrethiam a ni tih lantir nan ngawihah a ram tang thin tih ka hriat hian ka thla a muang a ni.

Mi zinga ka awmin fahrah ka ni bik a, mahnia ka awmin ka lungngai a.  Hrethiamtu ka duh thin. Min hrethiama min ngaihsaktu hnenah kan chungchang ka sawi ngam lo a, min hrethiam se tih ka duh avang erawh chuan ka hrilh chak thin. Chu erawh kan mualphona za-khua maia  ni si a. Ngawih mai hi ka tan a tha a, malsawmna pawh a ni. Mahse ka nun khawhar avang hian sara zam ral mai theih ni se zawng, hmanah khan khawvel hi ka lo chhuahsan tawh ang.

“Aw Khawvel hi a ral ang,

Reilote-ah a ral ang,

Chhandamtu a au ang a,

Lei ram kan pel tawh ang”

tih hla sakte hi a thleng har thin tiin, Chhandamtu au hun hi ka thinlunga hriatna beng  hian a ngai chang reng thin asin. He hunpui sik leh sa inthlakah hian mi fate chu kohhran changchawiin an hlim a. Leilung mawina hian an nunhlui a ngaih tir a. Ka tan erawh zawng, ‘Ber’ thla kal kan tluka thlak hlelh hi ka nei lo a, ka nei ngai hian ka ring lo.

                Awmnem leh dawldang te mah ni ila, ka theihna hian mite rilru naa siam a tum lo a. Nunhlui leh hun hluiin min delh reng dawn lo a. Mahse, I hming avangin siamthat hna erawh chu ka thawk dawn a. Ka thawk  mek a, ka thawk zel dawn a ni. Vawiin tlaia ka mi tanpui, mi dum tlangval, ram hla tak atanga lo kal mangang em em ka bawihsawm lai pawh hian nang hi (ka nu) ka hrereng a. A harsatna sawi turin tumahin an hrethiam lo a, sawi ai chuan ngawi reng a, lungawi awm taka a tawrh mai hi a thlang a ni. Ruang hlawmtu a neih loh avanga a vui thu reng a chhakchhuak lo. Nipui leh thlasik hi a tan tawrh a har dan a inang reng a. A tan chuan a dam leh dam loh hi lawmpuitu leh tuarpuitu an awm loh avangin a lem chuang lo. A awm ve tihreng pawh tumahin an hre lo a. Thlarau erawh kan neih zat a inang chiah a ni.

           Kha mi engthawlpa khan “vai ho a kara, mi dum leh nghal I tanpui peih mai mai” tiin min auzui a. An khawtlangah chuan a thusa pawl leh a zaizaptu ber a ni mai thei a. Kristian a nih ve ngei ka ring bawk. Hmuh theiha khawngaihna leh lainatna reng a nei lo. A thangmawi apiang um turin a thiltih that sawichhuaktu hnenah chauh that chhuah tum thin mi niin ngaihdan ka siam ngawt a. A lo ni lo a nih pawhin a lem chuang lo e. Mahse, ka rilru chuan ka nu bawhchhiatna siam tha tur hian te-lua a awm lo a ni tiin ka ngaihtuah a ni.

                Ka hun tawn ang tawng ve tur hian tumah ka duh lo a, tawng turin ka ngai ngam bawk lo. Chuti ang a nih theih nan chuan theih tawpin hma ka la mai a ni. Rem lo chunga kawppui neih a rem lo ang bawkin inrem taka neih theih dawn loh ai chuan mahnia nun khawhar tak hun hman hi ka thlang ta  zawk a ni. Chumi hrethiama min khawngaih a, min hmangaih a, min ngaihsaktu an awm a nih chuan damchhungin a tan ka inhlan ang a, mi dangte tan kan thawk dun ang tiin rilru ka siam mai a ni zawk.

                Ka damchhung hian thawk zo dawn lo mah ila, ka theih tawpin hmangaihna nen ka thawk ang a. Pathian ngaihdamna leh hmingthatna chu ka chang em em ang tih ka ring a ni. Ka hmingthat poh leh hming chhe tur erawh khawvela ka hmangaih ber ka nu a ni dawn si a. Mahse, inchhira Pathian ngaihdamna a chan dan erawh sawi kher lo mah ila, kan hriat chuan a tawk em em a ni. Kan thawhsaka ten malsawmna an neih chuan keini hian tuar mah ila, kan hlep a ni. Chu hlimna leh thinlunga lawmna chu tehkhawng hmanga teh theih a ni lo a. Chhiar sen lah a ni si lo. Sum hmanga lei theih nise, tunge he lungawina lei tur hian hausa tawk awm ang??

                Fahrah leh khawtlang an tangrual a nih tak zet chuan ka lamah hian Pathian a tang dawn tih ka hria a, tunge min do ang a, min hmusit ngam teh lul ang le!! Hei erawh ka zir chhuak a, mala ka awm hian mamawh ka nei a, Engkim siamtu chu. Mite anga dinhmun tha leh lainatna dawng ve ni ila Pathian chu ka hlat dawn si a. Chawngzawng pawh thlah thlam ngai lotu, a thilsiamte enkawltu Pathian chuan a fa duhtak chu min hawisan lo ang a, min kuang kuah reng tawh dawn tih ka hre si a. Lalpa, mite chuan engah mah min ngai lo mahse I tan ka hlu a, ka tan engkim I ni. I aw hriaa ngaichang turin min pui ang che.

(P.S : He thu ka ziah lai hian ka mittui a tla a, ka hnuk a ulh a, ka aw a lawi zo vek nia!! Thu hi ka ziak ve nual tawh a, heti ang reng renga ka ziah zawh hma leh edit ngai lo hi a awm awm lo e. Chiang taka ka ziah dawn chuan felhlel a awm ka hlau si a, kan khawvel hi a la zim si anih hi)