13/2012 First Love

BIAHTHU HLAN LOH TLEITIR NUTHAI CHANG TA KHA

Khatia Class hrang hrang te room khata min khalh khawm lai khan eng ti tiha I bula ṭhutna chang pha nge ka nih ka hre lo. Pakhatna ka nih thu kan Class result ka hriat hmasaka ka lawmna aiin, In Class-a Pakhatna I nih ka lawmzia kha a mak zawk a ni! Kha tih laia Ka lawm avanga ka hnukulh chhan kha Pathian chauh lo chuan an hre lovang. Khuanu samsuih loh pawh hian samsuihna Chance vawi khat tal an nei ṭhin tih hi tun hnuah chauh ka hrethiam ta. A hun lai khan hrethiam ila, kum 18 kal taah pawh hian nang ngaiin ka kur lo tur. Nang chu hotupa fanu duat lai kha I ni tlat a, Kohhran hruaitu fanu chu I zahawm sa em avangin ter pha lo che a in ngaihna ka nei asin. Tunah erawh a tlai zo ta anih hi, engtin tak awm zel ang che maw?

Sikul kawnga awm kan nih avangin I sikul kal hun hi ka kal hun a ni a,  I tlai ngai loh avangin ka dar bi I ni tih te kha I hre si lo? Nangmah avangin ka tlai ngai lo a, a hun takah ka kal theih phah ṭhin. Ngun taka mi chik chu ni la ka awm dan I chhiar thiam thei ang. Tleirawl lungmawl nei lo emaw ka tih lai khan nangmah ngaina tu nun erawh I chhiar hmaih a ni tih ka hria. Nge I inthununna khan a phuar bet tlat zawk che? Rawlthar nun tem ṭan chauh tan chuan ngaihtuah veng veng che kha a nuam asin. Khang hun lai ka ngaihtuah avanga ka hnukulh ṭeuh te hi hria la chu ka mittui hru tur hian I hraichawi te nen ilo let leh duh ngei ang le!

Mi chhe daikil kara seilian ka nih avangin ka inngaihnuai em em a, chuvang chuan a rul tawk chauh bakin ka chhang ngam ngai lo che anih kha. Ka duh vang renga khatianga awm ka nih lo a, ka duh vanga kha zia kha paih thei ka ni si lo. Nimahsela ka ngaina chein, ka haw lo che tih erawh I hrethiam khan ka hre ṭhin a. Ka hlim veng veng ṭhin asin. Ka uniform neih ang chhun a zahawm a, a fel fai chhan pawh kha I hmuh atana uluk ka nihzia te kha ka va han hrilh chak tak che em!! He ka thu leh hla luangliam te hi I hmu pha awm si lo a. Hmu pha pawh ni la chhiarna hun I nei tawh awm si lo a. Internet leh Social network hrang hrangah hian ka zawng ṭhin che a. I awm tih chu ka hria a, ka la hmu thei si lo che a. I fate hlimthla leh in chhungkaw thla te hi hmu ila, ka dam phah sawng sawng dawn asin. I chanchin hi ka ngaihven reng a, ka hriat belh tlem hle si hi ka buai a ni.

Ka tih theih awm chhun chu ka lunglenna leh ka ngaih ṭhin zia phuhru tura mahni inhrikthlak mai hi a ni a, chu lah chu mite chhiar tura phawrh phal chi a ni dawn si lo. Rual elna thinlung min puttir tu I ni a, rual erawh min awh tir ṭhin hle asin. High School ka kal tirha ka ṭhahnem ngaihna te, midangte ṭanpui nuam I tihzia ka hriat khan ka damchhung atan midangte ṭanpuina lamah bul min lo ṭan sak reng tawh hi alo ni a. Social Work Profession I ngaihsan vanga hetiang dinhmuna tui hi ka ni asin. Ka nuna I lungphun hi hmuin chhiar ve tak ang che maw? Nimahsela inchhir chang erawh ka nei ve fo ṭhin. Mite ka thlir chang hian. Thlir tur ber Pathian en ngawt hian ka dam zawh loh chang a tam si a. Ka lawmna leh ka hlimna ber kha I va han ni ṭhin tak em! I chanchin ka sawi zawng ringawt pawha kan  nu thik tham I nihzia hi ka hai lo a, ka lawm em em zawk asin.

Hmangaihna sawi vul chuk hun lai leh ngaihven rual kan la nih avangin a thu mai maiah ka lo ngai ṭhin a. Kum 18 ral tawh hnuah pawh ka ngaihtuah fo che avang leh kawppui te ngaihtuaha nang ka hrechhuak hmasa ziah che hian Tleirawl hmel induhna chauh chu a ni lo tih ka hrechiang a ni. Enkawla chawm len theih chu nise, a tlakna hian a zir bawk a, a ṭhang duang ngawtin ka ring asin. Nimahsela khua a tlai lu ta a nih hi. Ka nuna ilo luh avang erawh chuan nun hi a nawm phah ṭhin a, ala nuam zel anih hi

Ka la hrereng, MZP ten Sorkar nawr nan ram pum huap au hla an beih lai khan, zawm ve turin kan sikul aṭangin kan kal a, ke a kawng zawh anih khan I ṭhiante bosan vang nge ka bula awm I thlak hlelh reng vanga nilenga min zui kha, tun thleng hian a chhan ka la hre thei lo. Ṭhang khat lian zet ral tawh mah sela ka ṭawng tlem ber ni a nih zia ka la hria e. Sawi tur erawh ka ngah a, ka sawi si lo anih kha. Ka hlim avanga zan ka mu thei lo tlaivar ṭhak, chhungte hnena ka taksa chauh leh rawl vang anih zia ka chuan lam te kha ka chhuanlam an awih ber ṭum a ni hial ngei ang!! Nang erawh naupang zawk ni mah la hmangchang I hriat zia te ka ngaihtuah let chang hian nep min ti khawp ang. Mahse I lakah chuan ka khawrin ka inkiltawih em a ni. I ngaihtuah let chang a awm anih chuan hrethiam la ka duh ṭhin khawp asin.

Nilai ni chawhnua kan infiam (Game) routine ka nghahleh theih zia kha a mak ngawt mai. Football kan khelh laia min lo au ngawt te kha ka chakna a ni a, ralkhata I aurawl bak hriattheih ka nei ngai lo tih hi chu em em a I ti mai thei. Mahse a ni tlat si a. I au avanga thil dang hre chang lo ka ni tih erawh ka hre ṭhin. Annual Sports kan neih ṭuma House khata kan awm lai khan I ngaihtuahna ka hre ta cheng a, ka tim leh si kha tun thlenga ka inchhir zia hi aw.  Ṭhian ṭha te pawhin I rilru put hmang an lo hria, “Min lo biak rawh”a ti tih ngawt pawh ka hlim phah tehreng nen. Thu takah ka ngai lo a, fiamthu ah ka ngai lui tlat a nih kha. Fiamthu anih loh zia ka hriat nana I awm laia ngeia min hrilh luih lai khan, nang chuan “vawi khat seih”bakin a dikzia I sawi lo. Khatih lai khan ka thinlung hi a tui zawih zawih asin. Engatinge vawikhat chauh “Aw” kha ka tih theih loh le? Ka thinlung chuan a chhang che alawm. A ri chhuak thei lo mai a ni.

Chhanna atana “Aw” tih hi a har ka hre ngai lo a, nimahsela khami ṭum kha chuan ka thei lo a ni. Vawikhat chauh “Aw” ti ila, Engkim kha dik zaih mai tur a nia, kha leh chen ka veh che a, remchang ka zawng a, a saseh hunah ka tlanchhe leh hi ka inthiam ngai dawn lo a ni. Vanrama thiamthu sawi tur nei lo, thiamthu sawi tum ang maia harsa ni hian ka hre ṭhin.  Ka hrawkah khan min hnawhtu awm ang leh aw lawi chhe zo vek ka nih zia chu I hriat kha. A hnu lamah “haw tawh ang hmiang?”tia ka sawm che pawn min nuih phal bik loh kha. Lawm lo tak, hlim ru ang reng fu siin ka awm a, nang erawh I ngui ruai a ni tih reng ka lo ngaihtuah ngai lo a. Min ngaidam rawh aw. Puitlinna lamtluang leh zeizia ka la hmachhawn loh vang te, I hmaah ṭawngsual ka hlauh vang te, ka zah em vang che a ni e.

I kum phu lova Nationalism I veizia chu ka hria a, tleirawl te aṭanga hmeichhia in ram leh hnam veina thinlung I nei kha I puitlinzia ti langtu a ni. 1996 MZP Long March (Aizawl to Chawngte) ah pawh khan nang chuan nasa takin I tuichilh a, a rahchhuah tur te, a sawhkhawk te I thlir dan min hrilh te kha ka bengah ala cham reng asin. Km 15 chuang kawngzawh tura I phur zia leh I hlim hmel kha ka mitthla ah ala cham reng a ni. Ni sen sa hnuaiah phur tak maia I ṭhiante I huikhawm khan kawng tam takin I nihna a hrilh a, Hotu leh hruaitu nihna I neihzia te, Zirna leh Chhungkua aia Ram hmangaihna I vuak len zia ka hria a, Chutih avanga Kohhran I thlah thlam ngai loh zia ka hria e. Entawn tlak nun I nei a ni.

Zirna sang zawka ka kalsan che a, ka hmuh leh hmasak berah khan min zah thar leh a ni tih ka hria a, ka hmangaih loh vang che emaw ka duh tak loh vang che a inkiltawih lehah I ngai a ni tih pawh I awmdan-ah khan ka rin zawn thiam a. Mahse hrilhfiahna hun ka nei tawh si lo che a. Khatiang ang khan min ngai ang tih ka hlau ngawt mai. A ni si lo a. Ka duh che a, ka hmangaih che a, I tana nung turin ka inpe phal asin. Mahse chutiang chuan ka lantir si lo a ni ti raw? Khami hnu aṭang khan I nulat a zual tih ka hria a, hmuh theihin ngaihzawng pawh i nei ngam tih ka hria a, inleng pawh I nei ṭhin tih ka hriat te khan ka lo thik ve ngawt ṭhin asin.

Ka huaisenna zawng zawng sawm khawm a, ka inbuatsaih thar leh laiin Dorothy tuallenna lamah I zirna I chhunzawm dawn a ni tih ka hriat te kha ava hrehawm tak em!! Taihmak vanga Zirlaibu ngai chhiar reng ka ni lo a, I lenna tur suangtuah thiam ka duh avanga Sialton Official kha chhiar ṭhin ka ni zawk asin. Engati nge khaw khat si I kal tur kha ka hriat miah loh le? ‘Engatinge’ tih hlir ka rilruah a cham reng ṭhin a. Kha thawnthu kha ngaihnawm tih vanga chhiar nge ka nih a, nangmahah ka chan che ka hre lo. Ka hlauh ang ngeiin Zo Dorothy-a chu I zuk chhar ta anih kha. I zirna kha I zo hman nge, I zo ta lo tih erawh ka hre thei lo. Ka ṭhian ṭha pawh ka zawt ngam tawh si lo a. Kha thawnthu thu hmanga veka “D If you could see my heart, it is bleeding now”tih ve tak ania ka nap ni.

Telephone Booth hmaah nang biak ka tum zin zia te kha, ka thlen san berah I aw ka hria a, ka chhawn ngam si lo che  anih kha. “Hello” tih ngawt pawh kha ka hrechak ṭhin si a. Chuvanga in Number rawn dial ka ni ṭhin. Nang lah chuan I hrethiam der si lo a, ṭawng ri lo pui aw I hriattheih loh avanga I mangan phah ṭhin zia kha ka hriatthiam avangin ka ching zui duh ta lo anih kha. Kan khuaa Lal pian hun ilo hman kha, ka hmuh tawpna ber tur I ni dawn tih reng ka lo hre lawk lo a, kha ti chung pawh khan

“Rûm vung vungin I liam ta maw?

A saw hmar tlangpuiah sawn

Leng zawngte lung lawm nan

Laitual I leng leh dawn ta maw?

Dai lungrawnah ka  zawng ruai ruai

I sakhmel tawn tur awm lo

Tawn leh ni a chhuak lo

Tlaini len pawn ka van ruai ruai

Turni sen leh chhawrthla a liam

Nang tawn nan a her chhuak lo

Lunglen tun min sel lo

Mi u tawnah val ka luangliam”

tiin hupphurh tak te in ka hupphur lawk asin . Pangngai taka ka hmuh hnuhnung ber I ni si a. ka ngaihtuah let a, kha krismas zet kha chu nang pawh I danglam a ni ti raw? Hupphurh lawk tak hian I awm ni khan ka hre tlat anih chu. A dik nge dik lo chu ka hre lo a, Khiangawi mai tawh tur, lungthluk zan loh vang emaw hupphurh ru tak chunga liam turah khan ka chan che a. I rilru taka pasal neih ila zuam loh vang nge I hriselna ṭha lo tih ka hrechhuak thei ta lo. Alo rei ve ta em a ni.

Tunah zawng belh lai run a dang ta a, vangkhua pawh a dang ta. Kar a hla a, tunlai khawvel changkanna leh inbiakpawhna te hi ṭha hle mahse chanchin kan inhre pawh tawh ngai si lo a. Aizawl Civil Hospital-a ka zirna avanga Field Work Practice thlaruk zet ka neih lai khan vawikhat chu ka hmu che. Nangpawn min hmu tih ka hria e. Engnge chanchin, engtizia nge tih zawt tur pawhin biak hlau taka min hnung chhawn avang khan ka be ta lo che a. Ka Co-Worker hnenah khan nilengin I chanchin ka hrilh a, a thawh ai ka thawhsak a, ka la hlim em em asin. Tlai lamah Zun ram thiar tura a chhuak zawk emaw ka tih khan, kan hmuhna hmun che Casualty Bed No-5 ah khan nangmah en turin a kal leh a. I  hmel awm reng reng alo hmu lo a. Kei ang bawkin hmuh che a chak a ni tih ka hriat khan kan hlim dun khawp asin. Tlangval hnah khat ka ti ti berh berh chuan thinlunga thawk engemaw chu a awm chek a ni.

Hmuh che ka  chak a, I nui hmel leh I zak der hmel te mawlh kha a ni mawi ṭhin ni. I mit meng leh I chhe zia te kha a ruktein ka thlir leh chak a, nang lah chu theh hmeh ang ṭhiap I ni si a. I vanneihna leh I vanduaina pawh hre thei lova, I lungngaihni leh lawm ni te pawh hre thei lova ka awm ta hi a ṭhatna nge tam ang a, a ṭhat lohna tiin ka buk fo ṭhin. In chhungkua leh laihnai te chhiatni ṭhatni ah hian ilo lang ve ngai si lo a. Chhungpuinu, Mo thar nih a, karah hrai chawi leng te kilkawi an ngaih tawh vang anih ka ring ṭhin a. Nimahsela mi fate pawhin mahni seilenna khua, pian leh murna chu thlahlelin an kat dawr dawr ṭhin a ni ngai a. Nang ve chuan I ngai awm lo ber awm e. Pisa kai leh chawlh lak a harsat vang chu a ni bik lo ang. A ni, khawpuia cheng tan chuan kan khua ang, thingtlang hi chu a ngaih awm loh em asin.

Mi famkim leh sawisel bo chu I ni bik lo tih ka hria e. Hmun danga lekha zir tura I kal hma khan, I hun hman dan te, I krismas hman dan te pawh ka hre zel a, ka ngaihven zui tlat avangin. Tlangkam leh sawisep chu I pumpelh thei bik lo tih ka hria. Sawisep te kha finfiahna tak a awm loh avang erawh chuan thutling a ni si lo a. Rinhlelhna avang leh zel din thubawl ṭhin tan chuan thu awih nahawm tak a ni thei awm e. Tumah famkim kan awm lo a, famkim loa khat kan nih avang hian famkim lo ni a kan hriat te chu kan sawi zui vak vak a, rinthu nen kan sawi ṭhin a. A tawpah chuan a tak tak emaw tiin kan awih zui fo ṭhin a. Chutiang ang a mi rindan kalsual chu ka lo hria a ni ang e. I chanchin chu ni lo se ka awih phal tawp nang.

I hmel ang zawng reng rengin ka hun leh ni hi ka hmang liam fo a, ka la hmang liam leh dawn anih hi, engatinge ka lo hmuh che a, ka lo hriat kher kher che le? I hmel hi ka thinlung lamah hian alo chiang ber zawk a ni. I awmdan leh I chetzia te, I hmel te pawh kha mitthla thiam dawn tawh lo mah ila, ka thinlungah chuan a la fiah hle asin. Hmanah I hmel ang maia hmel duhawm chu Gwuahati ah ka hmu a, Gwuahati Airport  thleng thlengin ka zui ruak ruak asin!! I hmel ang anih avang ngawt khan ka at chilh a, ka bel bul hman asin le. Khami ṭum khan ka hlim veng veng a, kum tam a chanchin ka ngaihven zui a, a zunah ka lo uai phah reng a ni. Ka mitmu ti vartu I nih avangin ani kha ka hriatchian phah em em a, chân leh hloh pawh ka tum tawh lo a, Km 235 chuangah ka kur dup dup mai ṭhin a. Lamtluang kha a thui ngawt ṭhin asin. Vankhama hlaán partin mawina pawh I zar an ni ti a, Sikni eng alo chham ang mai hian Hmelmawina leh duhawmna pawh hi I zara teh thei chauh ka ni si a.

Vai zina ka kal ni khua te hian ka zawng ruai ruai ṭhin che a, Biak zina ka kal pah te hian Biak theihna hun ṭha awm se ka ti a, i hlimthla ka en chang hian ka thlir kir ṭhin a, ka nghilh dup ṭhin. Engtikah emaw  biak pawh theih hun che ka la nei anih chuan a awm leh mawi thlu lovin ka la inpuang fai kelh ang a, chu hun ṭha chu a awm lo anih pawhin heng thu te hi ka la thawn em em ang che. Chu hun ṭha chu ka hringchan chhunga a awm lo anih pawhin kan ‘Beisei Van Kanaan Tharmawiah’ chuan ka la hrilh em em ang che. Biak lai Pathian meuh pawh ka dil mai ta law’ng. A fing te chuan an hun ṭha bawh pelh lovin Biahthu an hlan mai a, kei erawh zawngin hlan loh ka tuar a, chhan let loh ka tuar a nih hi.

Na tawh lo tura ka inbuatsaih apiang hian ka na a, theihnghilh tawh lo tur a hun hman ka tum apiang hian a zual zawk a, ka ngaihtuah apianga ka hlim ṭhin avang hian ka pangngai phah zawk a ni. Chuvangin ka hrereng ang che. I hlimthla a hring a hrana ka hmuh avang erawh chuan beiseina eng set set avang hian ka la inhnem hram hram a ni.