DROPDOWN MENU

Sunday, December 01, 2013

39/2014 Mi ang lo thuchah

ZERO DISCRMINATION

Zoramthanga, Boxer ropui takin Cuba mi nena Boxing an khelh ni khan Kolkotta-a mithiam rual NRL mi leh sa te chuan Aizawl Civil Hospitalah HIV/AIDS test dan kalphung zirtirin an lokal a, pawt chawp taka Police Outpost-a awm an test chuan HIV hrik hmuhchhuah an nei ta tlat mai*  Mizorama mithiam leh a thawktute pawh an inring hman lo a ni. Mizoram lamah a lo lut thut a, kan tawng ta mawp mawp a nih hi. Mi hausa leh nuam tawl te, misual leh awm tha duh lo ni-a kan ngaih te zingah a lo thleng a. Tunah chuan Thingtlang khaw chengker, motor luh theih lohna hmun, electric eng chauh hmanga zan hun hmang thinte zingah pawh hmuhchhuah a ni a, Alkatra chhuang thlengin kan kaidarh a, naupang pawisawi lo hialin an lo tawrh phah ta. Kan ram hi min run a, a dam ta lo.





Mihring nuai 11 erh awrh chauh kan ram dinhmun hi enlet ila, Mizoramah chuan :
Kum 2008-09 khan mi 20741 in thisen an test a, Mi 737 in HIV an vei a (3.55% a ni)
Kum 2009-10 khan mi 30813 in thisen an test a, mi 1088 in HIV an vei a (3.53% a ni)
Kum 2010-11 khan mi 37647 in thisen an test a, mi 1165 in HIV an vei a ( 3.09% a ni)
Kum 2011-12 khan mi 48220 in thisen an test a, mi 1294 in HIV an vei a(2.68% a ni)

LUNGLEI DIST pawh hi kan bang chuang lo asin
Kum 2008-09 khan mi 1746 in thisen an test a, Mi 38 in HIV an vei a (2.17% a ni)
Kum 2009-10 khan mi 2613 in thisen an test a, mi 58 in HIV an vei a (2.21% a ni)
Kum 2010-11 khan mi 4528 in thisen an test a, mi 69 in HIV an vei a ( 1.52% a ni)
Kum 2011-12 khan mi 5129 in thisen an test a, mi 73 in HIV an vei a( 1.42% a ni)

Mizorama HIV +ve kum chawhrual : Kum 2011-12a HIV kaite kum zat chu 0-14 hi 5.05% niin, Kum 15-24 hi 19.44% an awm a, Kum 25-34 hi 43.86 a ni. Kum 35-39 inkarah hian 26.44% an ni. Kum 50 chunglamah pawh 5.20% lai an awm bawk. Hemi awmzia chu HIV Vei hmuhchhuah thar hi a number zawng chuan tam thin mah sela, thisen test atang chuan a tlahniam zel niin a lang a. Hei hi Mipui, Sorkar leh Kohhrante hmalakna leh awareness level san vang a ni kan ti thei awm e. (Data interpretation hi uluk taka sawi a nih loh chuan a sang zel anga sawi a awm thin a, a dik e. Mahse a percentage hniam hi Negative ten kan test tam vang pawh a ni thei a, A thawktu te thawh that vang pawh a ni thei, Kan hre lo.) A hluar dan tehna erawh 1% hi high prevalence ah te chhiar a lo ni thei bawk. 

HIV/AIDS Kan hriat dan : Mizoten AIDS kan hriatdan hi Foreign Bike chhuak thar kan hriatdan nen hian a inang velin ka hria, a thu leh a tak belchiang miah lo, a landan leh nihna tlanglawn chauh hria hian kan awm thin vang a ni. A hlauhawm em em a, rilru a na tel hi a hlauhawmna leh a hrehawm bikna a ni. A hlauhawm loh dan leh a invent dan pawh kan hre vek tawh a, a taka hman leh invent hi a theih loh tluka ngai kan awm a ni. 

Kaichhawnna: Syringe Injection hian kaichhawnna langsar a ni a, tunah chuan a syringe hmanga kaichhawn hi a tlahniam nasa em em a, India hmarchhakah pali zingah erawh kan la tel thung. Hei hi a thawktu leh Addict te thawhrimna vang pawh a ni thei e. Nu naupai atanga kaichhawn hi a awm tawh lo tluk a ni a, inlama nau piang (Home delivery) erawh kan chhut tel thei lo bawk. Blood Transfusion and blood safety products atanga kai chhawnna hi a him that tawh avangin lakbo hial duh erawh kan la awm a, Mahse kan Testing system avanga Window period ala awm avangin lakbo ngawt theih pawh a ni lo. Hetih lai hian mipui mimir leh a nawlpuiin kan kai darhna chu Unsafe Sex atangin a ni ta.

Mihirng nunphunga Sex hmang lo tura inkhap ngawt hi thil har tak a ni a, safe sex hman erawh inzirtir uar deuh deuh hi kan ngai lo maw? Kohhran leh Pathian duhdana nupui pasal neih hma-a sex hman loh hi duhthusam a ni a, a theih loh chuan Condom hmang mai tura inzirtir hi tih makmawh a ni ta. Kan mi rin takte nena sex kan hman a, Condom pawh ngai lo ang hiala kan ngaihte hnen atang hian a ni kan lo inkaichhawn thin.

Legislator, Thawktu leh mipui, pawl hrang hrang hian tun aia awmze nei zawka inzirtir hi a ngai nasa hle a. inzirtir uar deuh deuh tur hian tan ila ang u. A bul tanna atan chuan I dinhmun hrechiang hmasa phawt la, chuta tang chuan I kalzel dan turah kawngro a su taw hang. Mi dinhmun anga indintir a, hmalakdan tur hi a lo hriat mai dawn a ni.

Mi ramah chuan: MLA Election kan zo chiah a, kan Legislator turte, Party Manifesto te kha bihchiang ila, HIV/AIDS chungchang emaw health policy emaw hi a awm em? Awmlo, khawvel ram ropui taka President Barack Obama khan nimin lawk ni 27 November 2013 khan a thusawiah chuan 2010-a Comprehensive Strategry an tihhlawhtlindan a sawi a, chutah chuan Zirtirna mai ni lo, funkim zawka hmalak hi a hun tawh a. Chumi piah lamah Science lama hmasawnna leh zirbingna hian awmze thui tak a nei zial a ni. A sorkar hian tihtakzetin an bei dawn a, Nakum 2014 ah Affordable Care Act an hman turah hian damchhunga cover theihna (lifetime limits on insurance coverage) telh a ni dawn a ni. Chu mai chu ni lovin GFATM tana pawisa tam tham tak pek luh an tum a ni. Mi ram chuan tanrual an mamawhzia an hria a, dansiamtu , mipui, a thawktu leh an thawhsaka te hi an ngaipawimawh thin a ni.

Kan ram ve hi: Ram thenkhata an kum chawhrual 40 te a nih tawh lai hian kan rama HIV veite leh an kum zat tarlan a nih ang khian kan tla hniam telh telh dawn a. Vai, Chakma, Burma leh pawnlam mi lakah kan ram hi a him thei a nih pawhin chhunglam mizote kan chhiat a, kan awng rawp tial tial chuan tunge ram hi luah ta ang le?? Chhungril lam chhiatna hi a ni lawm ni Civilisation ropui tak tak a lo tluksawp chhan. 

AIDS Free generation: Ram leh khawtlang fihlim bik hi kan awm lo tih hial tur khawpin min run ta. Vawiinah hian AIDS hian min effect lo  ani mai thei a, engtikah emaw chuan min la affect ngei ang. AIDS Free Generation siam tur hian tunge mawhphur bik awm a? kan tanrualna hmang hian I bei ang u, Sodom leh Gomorra kan ang zo tawh a nih pawhin Ngaidama ngaihsak thintu Pathian hnenah kir leh ila. Kal la tisual leh tawh suh titu Pathian hnenah intulut ila. HIV AIDS veite an la inkiltawih chhung chuan kan thawkho thei dawn lo a, Inthliar hranna leh enbikna kan la neih chhung chuan AIDS Free Generation kan siam thei lo ang. En hran bik an nih chuan an inthup reng ang a, keimahni inven reng a theih dawn loh ang. Ram hmangaihtu leh mi piangthar thra tak takte an nih vet ho avangin Mi dang kaidarh hi an duh bik lo. Anmahni kaidarh loh tura kan hmin theih chuan an inveng thei em em ang tih a chiang a. Kan thlahte thlenga fihlim tur chuan mipuite kan pawimawh a ni.

Thawnthu hriat lovin, thenawmpa hriat zawkin aw: HIV/AIDS chungchang hi nitina sawi tur a awm a, a danglam ve reng bawk a ni. A thawnthu anga ngaihnawm leh khawngaihthlak, hlauhawm leh mak tia kan beng hriatna mai hi a tawk ta lo. A nihna hrechiang ila, a kaidan hre mai lovin a kaidarh loh dan pawh hria ang u. Chu chuan Zero Discriminationah min siam ngei ang le. Chutih hunah chuan kan intanpui tawn thei ang a, rilru harsatna leh manganna avanga rum thinte hian tanpuitu an mamawhna ang takin tanpuitu an pan ngam tawh ang a. Kohhran huangah pawh rawngbawlna zauhin a lo awm dawn a ni.

Tun dinhmunah hian AIDS Free generation emaw Zero Discrimination siam turin hmalak tum nghal ngawt chu a harsa ang. Pawisa leh thilpek-a tanpui tum la, a harsatzia I hre mai ang. Chuvangin ngampa tak leh tlangnel taka PLHIV te an awm phawt loh chuan kan thawkho thei dawn lo a ni. Chuvangin AIDS Free Generation siam tura thawkho tur chuan inenhranna leh thleihranna a awm lohna tura kan beih hi a ngai tawh a ni.

(CMAI Lunglei leh TB Forum Lunglei buatsaihin TKP Zion Unit-ah Thu ka sawi ve a, Pu Valbuanga School ka tlawh thei bawk, ka lawm hle)

No comments:

Post a Comment