03/2013 Ram leh Hnam humhalh nan

INTANPUI THEI TURA TANPUI

(to help dependants to  help themselves)

(Chorus: Khawtlanga sualna hrang hrang zingah hian damdawi hmansual leh ruihhlo pungzel hi tih rem theih a ni a, chumi tur chuan kil hrang hrang atanga inthlahdah lova beih hi a ngai a ni. Ngawlveina hi natna a ni tih hi khawvel pawm dan a ni a. Chumi a nih avang chuan natna hi enkawl dam theih a ni a, natna zawng zawng erawh a dam vek kher lo ang bawk  hian mihring rilru put hmang azirin a damin a dam lo fo thin a ni. Chhungril chhiatna a lo lan chhuah dan pakhat chu Ruihhlo hi a ni. Ram leh khawtlang chhiat lohna tur chuan a mi chengten khawtlang sualna an do hi a hunt a tak zet a ni)

Stage : Albert-a, Zathangpuia,  Chhawnthluaia te chu Daikil karah an lo awm khawm laih laih a.

Albert-a        :     Nghah nghah a  ngai lo, Mahni tana chakai khawrh a ni a, a kick chhung rei loh teh reng nen nghak bik lo ang u. Gun (Syringe) te kha alo nei lo leh ang a, mi hman hlui a hmang fo mai a, ka ngaihdan a ni lo.

                         (Thluaia chuan Bottle chhinah eng emaw a chawk neuh neuh a)

Zathangpuia      :                Addict mah ni ila, fair taka awm hi a tha asin le. mahse keimah chuan ka nghak peih bik lo. YMA te hi an duty ngawrh ang reng si a, min man palh ang. Zohmangaiha  chu nghak lo mai ang u.

Thluaia           :     Nia, khawi ka lo kap ang che u. Gun 2 chauh kan nei si a, Fim(khur)-a (Albert-a lam a melh a,) hian tan mai rawh se, a ni pa ti khiuh kheuhah.

Albert-a        :     Damdawi that loh nak laia fimkhur loh lehzel chuan kan tan chuan a hlauhawm double em alawm le. Theih tawkin I inhumhalh ve ila.

Thluaia           :     YMA ho vet teiina min laksak ziah hi chu a thrin thlak khawp mai. Harm reduction awmzia te hi zir ve sela chuan min laksak lo ang maw le. Supply reduction chiah hi an kalpui a, misual dot com tan chuan a  ngeiawm em a ni. Harm reduction te hi kan mamawh ngawt asin.

Thluaia           :     Sawn sawn tih a ngai lo, Zeksawn sawt sawt ila ni mai. (Syringe a lek zauh zauh pah a)

Albert-a        :     Hmana Ram leh Hnam humhalh kumpuana an beih tak tak lai kha chu tha ka tingawt asin. Kum 3  ka nghei phah a nia, ka eng phet phet tawh hi (Awih loh hmel takin a nui suk a). Tin, a awm loh tlat chuan kan nghei kha a ni mai a. Zia tak a ni.

                        

                         (Mipui hmuh loh turin Syringe hmang chuan an ban velah an tin ngawt a.. Albert-a chu thu nghalin, a hnar a tuai nghal deuh chhen a, a maimit chhing diar diar a...)

(Zohmangaiha, Rinawma leh Lucy chuan an aw an lo thian a, reilo te hnuah chuan an lo lang ve nghal a)

Zathangpuia:     Fair takin kan lo nghak lo mai che u. In tlai bawk si a, YMA ho lan hun a ni si a. Siam ve nghal mai rawh u, Gun in lo keng em?

Zohmangaiha    : Ka hman tur chu ka keng a, mahse Lucy chuan a bar a, a mamawh ve lo ang.

Lucy                :     Hmeichhe tan chuan a mawi lo duh lutuk a, bakah a him zawk hrim hrim bawk si a.

Albert-a        :     A la rei loh vang a nih kha, nakinah chuan bar tur i nei seng lovang, i ti uihawm em mai a. Rinawma chu ti ve chhin la. Hmeichhia pawhin an ti a nia. Vawi khat chiah a ni mai.

Rinawma      :     Ka duh lo, ka thiante bula ka awm hian ka hlim alawm. Tih ve kher ka duh lo.

Thluaia           :     Nia, a daih pawh a daih lo, Khamah zuang thla chhin suh an tih kha. Zuang thla lo mai rawh se, a ni leh zelin min zawm chuan Misual dot com ten body guard kan nei nang!!!

Rinawma      :     Nia, Over dose leh Withdrawal lan dan hriatthiam ngawt pawh hi chhandamtu ka nih phah ve fo asin. In tan alawm ka training ve ngat ni.

( Zohmangaiha chu a Over Dose in a tlu tawp a, a thian ten tlanchhiat san nghalin, Rinawma chiah chuan a buaipui a, Over Dose management/enkawl dan dik takin a sawngbawl a, Zohmangaiha chu a muangchangin a lo thu chhuak a, tlanchhia te chu an lo kir leh a. An thut thlamuan hnu rei vak lo-ah chuan YMA Hruaitu te an lo ri khut khut a..... An hmel an lo lang ve nghal a. Tlanchhiat tumin an insiam rem a)

Kawia             :     Tlanchhe suh u, Kan han vaw nek teh ang che u. Thu hi inawih lo riau mai a, Nupuite tirhna-ah pawh kal peih lo hi Daipawnah min vahchhuah tir fo mai.

President     :     (Nui sung chung hian) Kan inman hman lo leh chiah chiah dawn ava ang ve a.

Albert-a        :     Nia, intlai hlek a ni. Gun chiah kan nei tawh a.!!!

Secretary      :     (Thinrim hmel takin) Khawi teh u, Kan dap dawn che u a nia. Kan hmuh vaih chuan inchak lo viau ang.

Nunnema     :     Zathangpui, i  Syringe ken dan kha a hlauhawm lutuk, khati ang khan keng lo la, leiah dah hmasa phawt teh. (Leiah syringe hman hnu chu a dah mai a)

President     :     Hei, nunphung tha inzawh theih nan hma kan la a, inhrethiam ang a, Damdawi in neih chuan indap ngai lovin min lo pe mai ula ava tha awm ve

Thluaia           :     Kan nei tawh lo, khawp kham loh nak laiin...

Kawia             :     (Thluaia tham dawt dawt pahin) Eng a? Iva chal tlai ve a, min zah chai na nge a? A vua a, vuak ila duh em? Nangni panga hi chu ka hlau miah lo che u a  nia.

Fela                 :     Hmeichhia kan nei si lo a, Lucy hi kan dap dawn tho em?

Secretary      :     Dap ru, dap ru, hmeichhia pawh a nih loh kha, Addict a nih kha. (Lucy en pah chuan) mi melh raw raw suh, I lu kan met kawlh mai ang.

                        

                         (Lucy tih loh an dap dan dan a, Zohmangaiha an dap dawn chuan a ruk thei ang berin Polythene-a tuam sarang chu a paih a)

Nunnema     :     Zohmangaih lo, I thil paih kha eng nge ni a? Bawlhhlawh chu a ni lo ang a?

(a thil paih chu ava la a, chutih lai chuan Zohmangaiha chu tlan chhiat a tum a, Kawia chuan hneh takin a awmah a lo man ding a, a chalah chuan a pen fak fak a. Nunnema chuan President hnenah a damdawi hmuh chu ava pe a.)

Kawia             :     Ti kha chuan kan vaw hrep thei ta che u. Hah man a awm deuh alawm le...

Fela                 :     Ta em em thin a, Mihring hi chu huat loh tur asin le !!!

Secretary      :     Chhan awm lova in vuak hrep thu lah a awm si lo a. Tunah chuan damdawi kan man sak che u a. Kan vaw hrep ang che u. Hmanlai pawhin Ramhuaiin a chil an tia, tuman an sawsel ngam ngai lo. Police leh magistrate pawhin nangni ang hi chu an tran ngai lo che u.

President     :     Engpawhnise, YMA Runah i han chho phawt teh ang u. (Nui sung chung hian) Current a thim leh in vanduai ang a, a lo en tak leh inhmaichu kan tuam kher lo mai ang.

(Stage-ah inzui dam damin an kal kual a. Addict ho leh lamah an din tlar tir a.)

President     :     Engtia tih nge in duh? YMA chuan khawtlang inkaihhruaina dan kan nei a. Chuti anga  rorel chu in duh nge? Jail lamah Chhangthawp inzuk tlan dawn?

Albert-a        :     Sir, Engnge YMA Inkaihhruaina chu le? Jail luh ai chuan invuak hrepte pawh kan lo thlang mai thei a..

Kawia             :     Vuak hrep i duh te chuan Ka han vaw hrep ang che. Kan vaw mawlh ang che. (Vawi nga vel a lu, a dul leh awmah a vua a.)

Predident     :     Duhtawk tawh ula. Fela engnge in ngaihdan, Engtin nge kan tih ang?

Fela                 :     An la Kick lai a ni tho bawk a, ruihlaia thu sawi chu awmzia a awm chuang lo bawk a, pawnah sawn min lo nghak se. I han sawikhawm ila a tha lo maw?

Nunnema     :     A finthlak khawp ang a, Fela nge nge.

President     :     Nia, pawnah sawn min lo nghak ula, in lokal bo vaih chuan a pawi khawp ang. Inhria maw?

An bu nghut nghut a, pawnah an chhuak a

Secretary      :     (Au zui pah hian) In lokal bo vaih chuan Na lua awm lovin ka talh tum hi ka lek dawn a nia aw.

YMA hruaitute An thu biak laih laih a.

President     :     Kut inthlak hma deuhin, in kut a ram deuh thin a. Lu ah leh dul, kapzawn velah chuan kutthlak pawhin tawh miah loh tur. YMA kan hmingchhiat a hlauhawm ve tho a ni.

Nunnema     :     Tharum leh kut inthlak hian engmah a siam tha tak tak lo. Hriatthiamna hian kawng dikah min hruai thin zawk a ni,

Fela                 :     A mal te te hian ko lut ila, an dinhmun azirin hmalak dan kan ngaihtuah dawn nia u. Phek khata en vek pawh a felhhlel deuh ang chu.

Secretary      :     Rinawma kha ko lut phawt teh ang u. (Pawnah a kal nghal a)

                         (Rinawma alo lut a)

President     :     Rinawma, hei kan hmuh lohna turah kan hmu tlat mai che a. Ka mang inti ang riau mai a !!!  Ruihhlo te hi ilo khawih ve ta nge, eng nge harsatna i neih, min hrilh hreh reng reng suh ang che.

Rinawma      :     Nei lah love, Tunlai chu ka thiante hi ka vei em em a. Inchiuna thianghlim leh Inchiuna hmun himlaite ka han hrilh duh mai a nia.

Secretary      :     Ka awih reng reng lo. Hrilh an ngai em ni? Min tih buai zia hria la, damdawi an nghei theih nan injection dan chu i hrilh hauh lo ang le. Hrilh pawh an ngai lo, an thiam mah mah a nih hi.

Rinawma      :     Nia, in ngaihdan chu a dik reng a. Mahse hengte hi natna chikhat a nih avangin vawi leh khata dam nghal duak thei a ni lo a. Hun duh rei chi a ni a, an hliam leh pan dam thei lo (Abcess) te hi an Dressing tha em tih ka’n thli thlai mai alawm le.

Fela                 :     Abcess nei khawpin damdawi an lo khawih nasa tawh hlawm a ni maw? Hmalak nasat ava ngai dawn ve aw.

Rinawma      :     Nia, an vein chhia leh pan enkawl chhung hi a rei khawp a, Hman kum 5 hma lama a mite pawh kha a ni mahna le. Tuiso tak ngial pawhin an silfai hman lo a, a ruk a rala enkawl an nih avang hian a dam har khawp ang.

President     :     Chutia ilo vei ve a nih chuan engtiang a hmalak tur nge ni ang le? Ngaihdan pawh hi kan nei thiam lo a, YMA taka kal mawp mawp bak hi hmalak dan kan bang bo khawp asin.

Rinawma      :     Inzir peih tak nih loh chuan hmalak thiam hi a har khawp a. Mi â laileng an ni si lo a. Engkim hi an ngaihtuah chakin an hre zul zel bawk si a. Ka beidawng lek lek fo Thin asin.

Fela                 :     YMA hian Supply dan chah kan tum a, ruihhlo lei tur a awm loh avanga nghei ta duak a kan ngai thin hi a fuh lo. Demand ala awm chhung chuan an rawn supply leh thuai dawn tih a chiang reng a ni

Rinawma      :     A ni khawp mai. YMA te hian a zuar leh a vawrh thin ho hi lo dangchat ta ula, Kohhran leh a dang hian chumi chhung chuan an chakna leh mamawhna tireh turin hma kan lo la ang a. Enkawl zel dan tur kan lo ngaihtuah dawn nia. Chumi chhung chuan an taksa-a hnathawh tha lo leh a nghawng (harm) ti reh turin hmalak bawk a ngai a ni

Nunnema     :     Nia, Tunlai hian Oral Supstitution Therapy (OST) kalpui mek a ni a. Civil Hospital-ah chiri tur chin hi chu nitina an kaldan tur ngaihtuah ila. Damdawia Vawi 5 an injection leh Buprenorphine an hmuam tir hi a inhen anga ngaih a ni awm e.

Fela                 :     Injection lova chakna tireh tura damdawi an hmuam theih chuan an pan so buaih leh nunphung thlak thleng pawh kan ziritir a ngai a nih chu.

President     :     Tihdan tur a langruak lawm ni? YMA ten a zuar ho leh vawrh thin nasa takin kan lo dangchat ang a. Chumi chhung chuan Suffer (Chiri) leh nghei thut avanga enkawl dan tur (Detoxification) chu hruaitu ten lo ruahman se la ava tha mai awm ve.

Secretary      :     Chumi chhung pawh chuan an chakna tireh turin hmalak nghal a ngai dawn a nih chu. Ava tih chi mai mai dawn em!!!

Kawia             :     Heng ho hian an sim thei tak tak lo. Kan duat sual mai mai a ni. Pathian chauh lo chuan a siam tha thei lo ang. Setana tal hian beng harh sawk se tha tur a nia.

Nunnema     :     Keini kan beidawn mai chuan an tan beiseina a awm nang!!! Tawngtai chung zelin tan la ila, a zia mai ang. Pathian nung ringtute kan ni alawm le.

Fela                 :     Nia, beiseina thar leh hmalakna thar neih a ngai alawm. Step by stepa kal loh chuan kan thawkrim thlawn mai a ni. Chuvangin Rinawma nen hian kan vengchhunga ngawlveite hi an dinhmun kawmchiang chunga enkawl dan tur lo ruahman ila. Kohhran Thalai leh Evangelical Cell te, chhungkua leh an hnathawh theih dan tawk te ngaihtuahpui chunga hmalak dan tur kan lo ruahman ve hrim hrim ang chu??

President     :     Zanin chu ka hlawkpui hle mai. Hmalak dan tur hriat chuan hmalak te hi a nuam a, hlawhtlin pawh a awl khawp ang. Ko lut ila, Rinawma khan sawi duh a neih chuan sawi vek law law teh se. A rei lutuk loh nan.

Chul lovi        :     Min lo hrethiam teh u, Kan fate hi an sual khawpa tihngaihna pawh kan hre tawh lo. Lo vaw hrep rawh u, Keini thiamna nei lo tan chuan enkawl ngaihna ka hre tawh lo. Tawngtai reng mah ila Pathain pawh hi a reh vung vung si a. Ka mangang tak zet a ni

Fela                 :     Ka pi, Mangang mah ta che, nang ber i mangan te chuan an tan beiseina a awm lo ang. Ngawlvei pawh an ti tawh lo a, a lo a awm thei lo (Dependants) tih an nih tawh avang hian an chakna kan tireh ang a, an sim em em ang.

Chullovi         :     (Chhuak pahin) Kan retheihna pawh hian a tlin lo asin le. Khawvel aia nuam zawkah kalsan te hi ka chak rum rum tawh asin.

An lo lut tham tham a

President     :     Tah khan ding rawh u.

Thluaia           :     Kapu, min ngaidam rawh u. Kan ti tawh miah lo vang. Ka ti tak tak ani. (Vai ngaihdam dilna ang hian a dil mawlh mawlh a)

Kawia             :     Tawng zawt zawt lo khan ngawi mai rawh. (A tiang a lek uaih a)

President     :     Hei khawtlang hruaitu te kan hah khawp mai a, Sim turin vawi tam kan ngen che u a. vawi tam tak in tan hian kan tawngtai a, mahse kan inhmu khawm leh fo thin a. Mang in ti ang fo thin a ni. Kan khawngaih che u a, tih dan tak pawh kan thiam lo a, Ruihhlo hi sim ula kan duh tak zet a. Tawngtaina nen kan bei ang a, insim em em ang. In chungchang pawh kan ngaihtuah fel vek tawh a. Jailh ah chuan in kal lo ang,

Thluaia           :     YES.....

President     :     Mahse kan thu in awih ve a ngai thung a nia. Sim duh tak zet zawng khan ban han phar teh u. (An phar vek a) A lawmawm e. Fela hian kan duhdan chu han sawi teh u.

Fela                 :     Sim induh tak zet chuan Engati nge in sim mai loh ?

Albert-a        :     Sim hi chu ka tum zing a, tihngaihna pawh ka hre tawh lo. Pakhat mah awm lo se chuan ka sim thei ang.

Zathangpuia :    Han sim mah ila, kan lo englo leh zauh thin alawm le.

Nunnema     :     Sim tur chuan tih leh zauhte hi a awm ve a nia, Relapse is a part of recovery an ti ve tho a nia, chung zawng zawng leh nunphung thlak thleng (Behaviour change) tura beih dan kan zirtir bawk ang che u.

Fela                 :     A dik chiah a, mahse kha ngawt kha a tawk lo. A awm leh hunah in ruih leh dawn tho avangin ruahmanna kan siam dawn a.  Zingtin YMA Runah ni hnih chhung chu in lo inkal chhawk ang. Kan inkawm ang a. Chu zawng chu a ni mai. Theilo inawm erawh chuan Hei damdawi tlem kan man leh kan lo man khawlsa hi evidence-a hmang turin Jail ah kan thawn ang che u. Thei lo in awm em?

An ngawi thap a.

Fela                 :     Nunnem, an din dan indawt leh an lokal hun tur zing kha lo chhinchhiah ta che. An lokal loh thut pawh a, Jail lama thawn thlak a awlsam nan.

Nunnema     :     Albert-a thawhtan zing, Thluaia Thawhleh zing, Zathangpuia Nilai zing, Zohmangaiha ninga zing, Lucy Zirtawp zing. Bazar ni zing erawh kan awl ang a, Thawhtanah ti khan in lo kal tan leh ang. A chiang em aw? An lu an bu nghauh nghauh a

Fela                 :     Zing tin Case Study leh Observation kan nei ang a, nangni leh inthiante tana hmalak dan tur kawngdik kan zawng tlang dawn a. Kan hau dawn lo che u  a ni. Inhria maw?

An lu an bu nghauh nghauh a

Rinawma      :     Kan tum ber tur chu nangmahni leh nangmahni in intanpui theih nana tanpui che u a ni a. Kan tanpui reng theih dawn loh che u avangin in intanpui dan turin hma kan la dawn a ni.

President     :     In hriatchian chuan Thawhtan zing atangin kan tan ang a, inharsatna leh insawiduhte kan ngaithla ang a. Hma thar kan la dawn a. Engkim kan sawi vek ang a, Tihdan tur thlengin, chu chuan nasa takin min pui ang tih inhre theuh dawn nia.

A tawngtaia an inchibai hlawm a, hlim takin beiseina sang tak neiin an kal chhuak tlang a.