51/2015 Khuarel leh Nghazuang ven

NGHAZUANG

            John Keats’n “ Leilung leh khuarel mawina hi chatuan daih a ni” a lo tih angin, he leilung mawina a hmutu mitah nge a mawi ang a, a mawi sa hrim hrim ni ang tih hrilhfiah nghalin “Thil mawina chu a hmutu mitah a awm” a lo ti sam leh et a. Khawvel inhnialna a la ni ta reng a nih hi. He thu chhiartute hi eng lamah nge ka hruai ang a , eng nge ka kawh hmuh ang a, khawi lipui ber ah nge ka chenpui ang tih ka ngaihtuah a. Hnem hnan tur leh puak chhuah tur ka hlui lovang tih ka hlau hle a, chhiartute ka ni lo; an beng ngei a (Chupawh ala ni lo) hriatna mawl te barh ka duh avangin.

            Pathian hian mihringte tan chauh ni lo, nungcha tinrengte tan engkim min siamsak a; Hmun mawi tak  lung tileng em em tu te, hmun ropui tak kan chapopui thin te, lungngaihna leh hlimna, hlauhnate min thlen theitu khawvelah hian a tam hle. Kan ram chu sawi lova lumah kan Lunglei District huam chhung ngeiah pawh hian a awm teuh awm e. Chung zingah chuan Pakhat emaw fang chauh tarlan tum ila.

            Chawngtinlerhi thawnthua a puan banna tlang te leh kan tawng upa "Tlawmmakah Vanzema a thi"  tih mawi em em mai te lo chhuahna tobul chu sawi vek ka tum lem lova. Lunglei-Aizawl kawngpui (NH-54) dung a kan kal chuan heng ramhuai ngilnei tak, hriamhrei a lekna Lipui dum kuk mai te leh Lasi nula Blanket Industry te hi zawng a ngaihna hriate chona leh mawhphurhnaah dah ta ila. Lunglei miril te hian Pu C.Thuamluaia 'Hang a leilet' tluk zet a ngaihnawmin min hrilh zawk se ka duhthu sam a ni. Heti ang hmun hlutna tak tak hi chu kan thinlung mitah a awm zawk si a.

            Kan pi leh pute khan hmanraw mawl te te hmangin nungcha te an lo man thin a, kan Ecological Balance in a chhiat phah hauh lo. Pathian in eitur a min pek kha an ei mai a ni, mahse tun hunah hi chuan Hmanraw that leh awlsam chu thuhran Mihring kan pung tawh hle a, Nungcha te hi a awm tawka kan maih loh chuan kan tu leh fa, zofa te ngei hian an la tuar dawn a ni. (A awm tawk a maih tur chuan MLA Term hnih khat chu humhalh a ngai ta ve ang) Nungcha humhalh tulzia leh tan lak a hun tawh tak zet a ni tih in hriat a vangin Pi pu te "Ram hual hun" kha thik mai lovin; Hawh u, rilru tha nen kan ram riangte hi zah thiamin i humhalh tlat ang u’

            Pi leh pute khan Lui lama nungchate man dan chi hrang hrang an nei a, chung zingah chuan Nghafuan ven te, Ngawi dawh te, Nghahring dawi adt. an ching hle a, tuna kan sawi tum pawh hi Sangha an man dan leh a hmun mak tak chanchin a ni. A hming chu NGHAZUANG a ni a, Sangha hian ke a nei a, a zuang tak tak thin emaw ilo ti mai ang e. He hmun hi Rambuai hma fe atang khan an lo daidarh tawh a, Sangha eichak deuh chuan an chak lakna hmun (Reserve) ve a ni mai awm e.

            Nghazuang hi Vanzema Li chhak, kawngpui (NH-54) in mat lui a pal tlangna atang a Km 1 vela hla, lui hnar lama awm a ni. He Nghazuang suar vel hi hmun mawi em em mai, pial tlep vek, zawl awih deuh roh a ni a, lui sirah puk nuam tak mai lung, buk a an hman thin a awm bawk. A chung lungpui a ni a, Mizoram in tam zawk Rangva in chung ang hian lungphek lianpui mai hi a awih vung mai a, chu puk sir chu kham bang sang tak a ni a, Thing lian tak, zar ngah tak mai hi a awn thla duai a, buk kawt hlim tawk tur vel hian a awm a, Nipui lai chuan a hlim nuam em em thin a ni. Chu bung sirah chuan hmawng kung a ding bawk a. A rah duh thin hle, rah tlan hun chuan sava an tam thin hle, sava hram nge ring zawk  ang luipui luang ri chu tih tur a ni. Chu buk chu Special deuh tak hian a kang sang a, a vel hnuai zawng chu pial tlep cham duai mai a ni. Thla Arkai den zanah lo pawh nuam tak a ni.

            Mat lui hi Mizorama lui lian tak a ni ve a, Fur tui tam lai phei chuan lui lian tak a ni. Helai nghazuang suar pawh hi lung vek ni mah se kurung a tam hle a, lui luang chu a phul so bulh bulh mai thin. Mahse thal lai chuan tui a tlem em em thin a. He suar tan tirh a lui tui zawng zawng hian tawng chen vel lek a awh thei tlat a nih chu!!! Fur tuihawk pawh  a tluk awm love.

            He suar thlang li atang hian Sangha te chu lui hnar lama kal an tum thin a, Pial tlep awih tlan leh lui luang nen chuan tleng chhoh a harsa thin a. Sangha tan chuan sang tak a ni, chu vangin sangha te chu an inperh chho thin a. Sangha thenkhat te chu an lang var phoh phoh thin. Sangha inperh chho ve thei lo, that hum deuh tawh, zuan zang lo emaw inperh ki ve thei ta lo chu a  bula litengsawlah an chawl hahdam thin a. Chuta chawl khawmuang chu lenin an deng a, an khuh ta vek thin a ni. Pial tlep a nih avangin an man kim thei hle. Thawm dim a ngai ve hle a, zan ven khat hun chhung te an nghak leh thin. Tui tam lai chuan nghapui te an khuh thin bawk a. Mi pakhat tan chuan nghapui man chu a harsa hle a, lenin khuh mah sela a hnuhchhuah ngawt theih loh avangin mihringin luhchilh a, chawi chhuah a ngai ta thin a ni. Chuti anga sangha chawl khawmuang tur chang chuan Thian za hoten an veng thin bawk.

He nghazuang a sangha zuan hun hi May-July chho ah an veng tan thin a. Mi tam takin eizawn nan an hmang thin a ni. Thla khat chhungte an veng thin a, luikam sir tiaupho an hai khuar a,tui an haichhuah belhah chuan an bawmrang tah chu chiahin sangha an dah a, lungin an delh bet ta thin a. Nghazuang vengtute chun an duhkhawp an mankhawl hnu-ah an hawpui ta thin a ni. Tunah chuan hmanlai an chang zo ta, eizawn nana hmang tur chuan Sangha a vang ta hle a. A humhalh kawngah tan lak a ngai ta hle.

Helai hmun hi tlawh ve la, lungleng mi leh Pathian thilsiam ngaisang mi I nih chuan ngaihtuah chhuah tur leh hlim veng vengna tur I hmu ngei ng le!

            Keini, naupang chum chiap mai pawhin kan hriat phakah pawh THIL hi a va danglam nasa ta em!! Khuarel tam takte hi kan tana tha leh duhawm em em an ni a, Pathianin malsawmna a min vur te hi a hlutzia hriain siamtu leh keimahni chawimawi nan  hman i tum hram hram ang u.

## 2001 daih tawha ka ziah a ni a, kan phochhuak ve leh hnuhnawh mai mai a ni.