257/2018 Dintharlehna

I THO VANG U KHAI: I DIN TEH TAK ANG U

Bible : Nehemia 2:17, Jeremia 6.14, II Lalte 7.4, 7.9

Nehemia hunlai :

Babulon saltanna a\anga Judate kir leh \um thumna chanchin ziak a ni a. Zawlnei Ezra leh Nehemia te hian an saltanna chanchin chu a tlipna an ziak a. Ezra thupui ber chu Temple dinthar lehna a ni a. Nehemia erawh hi chu Jerusalem kulh chhe tawh dinthar lehna a ni a. 

An kir leh hnuah Temple an dinthar leh ta ngei a. Mahse, an hnam leh sakhua, an ram humhimna tur ber Jerusalem kulh a a chhia a, a kawngkhar ber pawh a kangchhe vek tih a hria a. Hmelma ten hmusitin, an diriam a, an ngaisang lo a ni tih a hriatin Nehemia hian a la na em em a. A hunlaia Persia lal, Artezerzia no hlantu, mi thil ti thei, mi langsar chuan mawhphurhna lain, lal phalna ang thlapin a bansan a. Pathian rinchhan tlatin Jerusalem kulh chu a tung ding leh ta a. Hmelmate mak tih khawpa awlsamin a din thar leh a ni.

Nehemia hian Jerusalem- tundin bakah thlarau lam dinthar hi a ngai pawimawh a. “Hawh u, i dinthar leh ang u” tih hi a thupui a ni.

Zoram dinhmun:

  Mizoram dinhmun \henkhat kan tarlang dawn a, ngaihdan fel tak in lo nei dawn nia. 

In hur lutuk : India rama HIV AIDS kai tamna ber kan ni a. HIV kaina tam ber hi Sex a\anga kai a ni a. Sex avangin 67.38% zetin HIV an kai nia. Heti khawpa Sex hmang tam hi kan piang pung thei lo a nih hi. Rai zawt zawt awm tak hi Clinics lam kal hnua puar ta lo te hi an tam asin.

National Family Health Survey thar berah chuan India ram hi Mipa Casual Partners (kawppui ni lo kawp ruk) nei 2% a nih laiin, Mizoram chu 30% zet zuk tling a.

YWCA ten an zir chiannaah chuan nupa inthen 31% teh meuh hi pasal ten ngaihzawng an neih vang a ni. Mizoram State Social Welfare Advisory Board te chuan nupa a harsatna nei te an zir chiang a, nupa in\hen za zela 17% chu nulat tlangvalna avanga in\hen an ni a. Za zela 44% zet chu zu avanga in\hen zuk nia. Za zela 19 te chu retheihna avanga in\hen an ni. 

Ruihhlo duh lutuk : Kum 2016 khan Police 157 zet zu vangin an thi a nih chu. Civil zurui ho hi engzat tak thi ang maw ka ti thin. Damdawiin lama Admit leh inentir zingah zu avanga natna nei hi kan va tam ta em. Manganna tham a ni. 

Zu chhiah umin zu kan zuar a, zu tam vangin damdawi man a tlawm a, a hluar nasa hle a ni. 2016 chhung khan Drugs vanga thi mi 59 chhinchhiah zuk nia. 1984 atangin mi 1428 zet an thi tawh bawk. In TKP hi in him ve chiah maw? A tlai hma hian bul \an a ngai a ni.

De-Addiction Centre 30 chuang kan nei te hi Mihring nuai 11 vel lek, Kristian ramah hi chuan a rapthlak a ni ti ru? No-4 te hi ava hluar nasa em! Sual hi ngaihzam avanga dik a ni chuang lo

Eiru nasa lutuk : Eiru nasa tih lemah ACB emaw, CBI emaw, Court Case lamah chuan Eiruk vanga thubuai nei kan tlem lutuk te hi kan eiruk tinasa tu a ni ta.  PRISM Data ah chuan LSC- ram chhinchhiahna hi kan pe chhuak nasa lutuk a, Mizoram zauzawng hi 21,080 Sq Km vel chauh a ni a. Mahse, LSC hi chu Mizoram let 76 zet LSC a chhuak, kan siam tawh a. Asia ram khawmualpui ai pawhin a let 10 zet LSC kan pe chhuak tihna ea nih chu. KMTTP ah Compensation emin Mizoram area ai zau Compensate zuk claim a.

(PRISM) April 2016 thleng khan Supreme Court-ah PIL-2 theh luh a ni a. High Court-ah PIL 12 theh luh a ni bawk a. CBI, ACB, Police ah eiruk chungchanga FIR 67 zet theh luh a ni a. Heng a\ang hian eiru mi 300 zet chhui chhuah a ni a. Chung chhuichhuah zing a\ang chuan Jail tan phah 1, hna a\anga ban mi 4 leh Suspend mi 16 chauh an awm a ni. Eirukna kan do lo a, kan chhui chhuak bawk lo a nih hi.

Thi nasa lutuk: Savun kawrfual lehkhabu-ah chuan kum 5 chhungin mi 3267 zet Cancer vangin kan thi tih a tarlang. Nun ning an va tam em. 

Synod Record-ah chuan Presbytery 36 a\angin kum 201 chhungin mi 3069 an thi a, chung zing a\ang chuan mipa 1993 leh hmeichhia 1076 an thi a. Zu vang te, Accident avangte hian mipa an hek hle a. 2016 khan KTP Member thi zawng zawng zing atangin mipa thi chu 90% zet an ni.

NELICS Record leh ka chhinchhiahna te belhkhawmin kum 10 chhung hian kum tin mi 80 vel zel inawkhlum kan awm nia. Nun ning, piangthar lo, chhunglama nget chhia hi kan va tam ta em! Google lamah chuan Police leh Social Worker ten mahni nunna hlu tak la an tam lutuk hi inralrinna dar an khawngri tiin a inziak a. 

Kan Average Life Expectancy te hi ava hniam tak em! India ram hi kum 69 vel chauh kan dam a. KL Biakchungnunga khan Lunglei area thlamual a fang chhuak a, kum 48 vel chauh kan dam niin a chhut a. Bible sawi chin pawh kan pha ta lo lutuk hi Pathiana kan kir leh a ngai a ni.

Chhungkaw kehchhia: Nupa in\henna tamzia kan tarlang tawh a. Jail-ah kal ila, Father Case te hi ava tam ta em! Pa in a mawhphurhna hlen zo tawh lo. Nupui fanau thunun pawh ngam tawh lo a, Police kuta hlan ta mai. YMA hnena zualko ta hi ava tam ve. Chhungkaw in\hen avangin harsatna kan tawk mek zel a nih hi.

Hnam boral tur kan ni : UNESCO chuan kan \awng hi Vulnerable, boral thei dinhmuna  adin thu a sawi a. Tawng, Bible leh fakna a boral phawt chuan kan chhe khawp ang. Sap hla hmang lo chuan Worship Dance ti thei tawh miah lo Unit kan ni em? Sap\awng thiam bawk si lo, Mahni \awng pawh ziak dik thei tawh lo, chik peih bawk si lo kan ni em?

Sakhua kawrah kan hmang : Piangthar tam dan te hi Camping hlawhtlinna teh nan kan hmang a. Baptistma chantir tam te hi Pastor \ha teh nan kan hmang a. Thawhlawm leh hmalakna, programme kan neih dan danglam bik te, kan pangpar khawi dan te hi kan dah pawimawh ta hle mai.

Piangthar atanga hnung tawlh zat hi tehfung atan te hian hmang ila. Baptistma chang zat a\ang ai chuan  hnung tawlh ngai lo te hi tehfungah hmang thei ila ka ti. Thawhlawm tam ngaipawimawh kohhran kan ni, kan hman dan hi ngaihven zawk ila, a nih tur angin a thawk em tih i ngaihtuah ang u.

Mahni chauh kan inhai vur ta: Thusawitu \henkhat leh ziaktu tam tak hian Individualism te an han tia. Sawifiah fe a ngai \hin sia, a ho ngawt mai. Mi dangte aia mahni indahpawimawh a, mahni chauh kan inngaihsak chhung hi chuan kan hlim lo ang. Kan Devices-Mobile, Internet, TV te hian kan nun a tichhia a ni. Ti ti a theih tawh loh, nunkhawharna bak kan hmachhawn lo ang. Kan Device- Tawngtai, Bible chhiar, Fakna hla hmang te hian i inkawm ho ang u.

Mahni khawsak leh nawmsakna, sum leh pai chauh dahsang \hin kan ni a. Mahni tana hun kan hman tam poh leh kan nun a ruak a, mi dang tana kan insenso ang zelin hlimna, lawmna hi a lokal mai thin nia.

Kan ngawi reng dawn em ni?.

II Lalte 7.4 ...min zuah leh kan nung ang a; min thah leh kan thi a ni mai ang chu,”.... “Kan tidik hauh lo mai a; vawiin hi chanchin lawmawm thlenni a ni a, keini hi kan ngawi reng mai a; khawvar kan nghah chuan hrem kan tawk mai ang; chutichuan hawh u, lal chhûngte i va hrilh ang u,” tiin an inbia a.

Kan ram din hmun kan hre ta, beidawng au aw ang chhuah hi a hun ta. Kan ram harsatnaah hian Mawhphurhnaah kan la ngam dawn em le? Keini Thalai hi kan ngawih reng chuan hremna kan tawk mai ang. Pathian hnuchhawn leh hremna tawh hi thil hlauhawm tak a ni a. A hlauhawm piah lamah Thalai Ringtu kan nih ang a, kan mawhphurhna hlen hi Pathian laka kan bat a ni. Siam\hatu ten kawng min kawhhmuh lai hian keini chuan “Hawh teh u, i din teh tak ang u” kan ti mai dawn lawm ni?

Eng nge kan tih ve theih:

Zoram hi chhe ta vek a ni lo a, a chhe mek a ni. Kan Kohhran, kan chhungkuaa bul kan \an hi a hun tawh tak zet a ni. Nghah khawtlai hlek chi a ni lo a, nun tak nei turin bul tan thar nghal a hun tawh a ni. A ni telin harsatna kan tawk zel a, kan harsatna a ni lo kan tih chuan kan ram hi siam theih loh khawpin a chhe palh ang tih  a hlauhawm a ni.

Kristian rama inchhal, Thilpek leh sawma pakhat, Biak in awl lova hun hmang \hin te kan ni. Kan vela Vai Mistiri tak ngial pawh hian Kristian nih an chak lo a. A ruk tak chuan deusawh nan Mizo Kristian nih an chak bik lo asin.

Siam\hatu te an awm reng a, Khawvel hian \hat tik ni reng a nei dawn lo a. Siam\hat ngai reng a ni. Mihring thiamna leh finnna hmanga siam\hat tumtute hi kan \anpui ang a. Tha kan thawh ve dawn a ni.

Chuti chung pawh chuan a \ha thei dawn chuang lo a. Keimahni ngei hi insiam \hat a ngai a. Pathian thu a\anga kan insiam \hat loh chuan kan ram hi a boral ang a, i building, i pawisa, i chhungte hi engtin nge an awm zel dawn le?

TLIPNA :

Jeremia 6.14 : Ka mite hliamte chu, ngaihsam takin, “A \ha alawm, a tha alawm,” tiin an thawi a, A tha hauh si lo va.

Jeremia 6:15 “Thil tenawm an tih pawhin an zak êm ni? Hnai lo ve, an zak tawp lo va, an hmai pawh a sen hek lo: Chuvangin tlute zingah chuan an tlu ve ang: Anni ka hrem hunah chuan paihthlakin an awm ang” LALPAN a ti.

Kan Zoram dinhmun en hian \hu mai mai hman kan ni lo. Kohhran \halai, Pathian ringtute hi kan ngawih reng chuan Kohhran mi lo zawk YMA, Party, NGO te hi an au chhuak dawn a. Ke an pen tam zawk mah emaw ni tih tur a ni ta hial mai. 

Lal Isua kan rinna hmachhuanin i pen chhuak ang u. Kan ram dinhmun thlir hian “Hawh teh u, i din thar teh tak ang u”

“Zan a lo thleng mek e. Muang lovin bei ru” 

Source : Bible, Savun kawrfual, Mizoram SACS, NELICS, Beihrual Thuzir 2016, Vanglaini, NHFS-4

TKP Horeb Unit, 19 March 2018 Thuchah