DROPDOWN MENU

Friday, June 24, 2016

191/2016 Technology Vs Human Interaction

TECHNOLOGY VS HUMAN INTERACTION
(Bungraw hmangin nge a hring a hran zawkin)

          Technology awmzia chu Mizo \awng hian a sawifiah theih loh tluk a ni a. A theih tih pawhin ‘Khawbung a la ti ta deuh deuh’ tih ang bak hian sawifiah a har an ti ve mai thei a ni. “Science thiamna hmanga hmuhchhuah; computer leh a kaihhnawih hman dan thu” tiin sawi ngawt ila; sawifiah tur chuan tha thar a ngai dawn si a.

          Khawvel hmasawnna hi bawh huam huam tur nge, lo dan khaw tlai tur tih hriatthiam a har khawp a. Thil chhuak thar leh kan neih mekte hi mihring finna atan chuan a pawimawh hle a. Chumi changchawia khukpui ruai reng erawh thil hlauhawm tak a ni. Kan duh emaw, duh lo emaw, hmasawn lo thei lovin kan khawvel hi a awm mek a. Thomas More-a te Utopian-ah emaw, Plato-a te  Ideal state-ah emaw, Khawchhak lungpui lum hlaua khawi hmunah emaw inkhurbing pawh ni ila min luhchhuah dawn hrim hrim a. Hmasawnna leh hmuhchhuah changkanna chu do-a rem thei a ni lova, hman duh loh avanga hlu lo lah a ni hek lo.



          Hman duh avanga phak lo chung chung, khaw hmu lo leka bawh huam huam pawh a fuh chuang law. A mawi tawk; kan khawsak mil tawk, kan chen ho tibuai lo tawka hman theih mai hi a him a ni. Kan khawvel ngaihtuah chuan Techonology hian mihring laimu, mihring finna leh mihring nih \hatna finthuruk zawng zawng a tichhe vek dawn a ni ang tih rin theih khawpin kan ngaihlu ta. Mihring inngaihsakna leh chen ho chungchangah te, kan tha senso leh hahpui zawng zawng te kha awlsam takin kan ching fel thei a, hah chu a dam hle mai. Kan hahpui leh tawrhna kan paltlang tawh zawng zawng te kha min tihlimtu leh, kan hriatreng thilte a nih \hin avangin a hlu zawk asin. Technology/Device (hmanrua) kan neih thara hlimna ai chuan hah taka kan hneh tak harsatna chanchinte hian hlimna min pe tam zawk awm e.

          Chhurbura aia Nahaia ngaisang zawk thawnthu neitu kan nih vang hian kan ram a tlachhe mek a. Hrepuikhuaitu thei ngaisangtu Chhurbura khan a hnathawh theihna leh a hman dan a hria a, thahrui a ngaih avangin kha hreipui kha a ngaihlu vak lem lo anih chuan a hmang tangkai lo khawp ang. Nahaia hi pa rilru Advanced tak chu a ni ngei ang a, Chhurbura nena inthen hrang hlei thei lo khawpa mi inang lo an ni. Nahaia hi a advance bik em avanga Chhubura nena inlaichinna \ha nei thei lo an ni awm e. Chhurbura ang ema chengkek lawh nachang pawh hriat loh chungchang erawh ka sawi mawi a ni lo.

          Hmasawnna avangin Thingtlang khawkhatah kan cheng ho ta vek a. Engkim a awlsamin, kan inhre pawh zung zung a, Pawl, Kohhran leh an hmunpui \heuhah sawi sep a tam tual tual a, sawisel pawh kan awlsam ta a nih hi. Sorkarin dan \ha a chhawpchhuak tam tial tial a, kan ngaihthah ta zung zung mai le. Dan \ha leh inrelbawlna \ha (system dik) kan ngah a, kan ruahman ta \euh zel mai. Chu ai chuan rilru ngaihtuahna dik a hlu zawk a ni tih hre reng chungin kan haider ta hmiah hmiah a, dan tha leh kalphung tha tangkaina a awm ta lo. Bianga thlantui far zawih zawiha thawk turin kan inzirtir a, thlan tlak hlauvin ni sa kan do \ha ngam ta lo a, ni sa chu sawi loh khawlum vawn daih tumin Air Condition lam kan hawi ta \hup a nih hi.  Nahaia pa fingah ngaiin a awlsamna lam a ngaihtuah thiamzia kan hria a, a \ha thawkhat e.

          ‘Leng dang zawng zawng te chu sirah lo hnawl phawt la, harsatna awm hian ka ring lo’ tih hla kha I hre ve tawh em? Amah chauh a pawimawh a ni. A bialnu dinhmun pawh a ngaihtuah thei lo a, leng dang avanga harsatna/awlsamna chiah a ni a ngaihtuah ni. Harsatna chu awm thei e a, mi dang a dah pawimawh loh lam ai mahin Amah chauh a inhmu lian kha alawm harsatna a awm theih chhan chu. Leng dang zawng zawng chu sirah lo hnawl sawm sarih mahse amah ngei pawh a hnawl theihna tur a awm asin. Nu leh pa remtihna hnuaia kun an la ni ngei dawn si a. Mahni chauh inena hun hmang \hin, mi dang dah pawimawh ngai lo (Individualism) chuan khawi hmunah mah hmun pawimawh changin an ding chhuak ngai lo.

          Khawtlang khata kan chenpuite kan dah pawimawh loh vang ai mahin mahni kan indahpawimawh avanga hmasawnna kan khurbinpui ta fo hi ngaihtuah chian ava ngai em! Mahni nawmna leh mahni dinhmun chauh ngaihtuah hmasa ho nun hi chu rip chhunga zalen ang chauh an ni.  Mahni in lumah emaw, mi zinga awm pawhin TV, Computer/Internet, Mobile phones hmanga an khawvel hrana min pemsan ta daih \hin hi chu a Nahaia thlak ngawt mai. A thil mak tih te, Pathian nena kan inlaichinna chungchangah hian ti ti a ngai thin a. Ti ti pui an awm loh chuan nun khua hi a hara, manganna kan tawk thuai thin a ni. Pathian leh a thil tih mak, a hna thawh sawia inkawm ho a, ti ti tur kan nih lai hian kan zawm lo ngawt mai (A thilmak tih zawng zawng thu chu titi rawh u -Sam 105.2) Pathian meuh pawh hian a fapa tir lovin SMS emaw online emaw, a aia hmanraw tha zawk hmangin min chhandam thei a. Mihringte nena inlaichinna kan neih ngheh avangin Amah ngei a lo kal a ni. Samari mi \ha, Phar tihdam, a thil mak tih hrang hrang kan en chuan Isua ngeiin mihringte nena inkawm ho (interaction) kaltlang veka a tihdam asin. Hmai chhana inkawm ho hi ava hlu em!!



          An bengte chu thutak lamah an chhungawng ang a, thawnthu lam panin an peng tawh ang (IITim 4.4)  tih hi a a dikzual zel a. Thulawi-lo thawn darhin an nui vur vur a, chu bak buaipui nei lo mihring hi an va pung nasa em! A hring a hrana inkawm aiin awm hmun atanga inthlunzawm kan thlang ta. Inthurual chunga rilru hmun khat kan put theih nan mahni aia mi dang \ha zawka ruat tur leh mahni chauh inen lova, mi dang pawh chiang zawka en tura zirtir kan ni a (Phil 2.1-4) Mahse, mahni ta ta kan en ta fur a ni. Tunlaiah phei chuan hmuh theih Device (Mobile phones, Tablet, i-Digital Watch etc) kan en kur zut a. Hmuh theih loh Pathian enna hun pawh kan nei lo a. Pathian chu sawi lova lumah, kan mihringpuite enna hun kan nei ta mawlh lo a ni e. Nung reng sia thi a awm theih a, bula awm reng sia biak theih loh pawh a awm theih khawp mai. Thingpui senhang hlutna hi hlu tak a ni, thingpuiah ngawt a tawp lo a, mihring leh mihring inngaihsakna, inlungrualna a nih avangin a hlu zual a ni. Tunlai hla sipisial tak maiah chuan  
“A sakhming an ko, Mizo Chhas tiin, 
Suihlungrualin thalai kan fuankhawm, 
Tu dang kan ngai lo’ng
Lenlai chena lengte pawh lo tel ve r’u
Thingpui senhang pawh kan nei asin!”

          Bible hian thenawmte ina leng cheh, tlawh zing lutuk lo turin min hrilh a, an \hatna kha ninawma a chan loh nan. (Thufingte 25.17) Leng suh ti mai lovin, ninawm khawpa tlawh kha a duh lo a ni. Chhungkua inkawm thei miah lo, mi dang pawh kawm tum lem lo hi kan va tam ta em! Kan tlei ve tawk a ni. Mihring chen ho leh inkawm ho, inngaihsak chunga ngaihven hlutzia hi kan hlam chhiah ta hle mai. Mizo khawtlang nun atan chuan thil duhawm lo a ni zual a. Mi fing apiangin an hlau a, mi a erawh chuan an ngaihsak therte lo ang chu. Mahse, kan zaa chungah khawtlang tlakbalna chu a lo thleng dawn a ni. Hagaia Bung khatah chuan Kan kawng zawhte chhut ngun turin min hrilh a, Kan thawhrim nasat ang hian rah chhuah tur kan nei si lo a ni. Mahni inlamah in haw thuai thuai a, awmzia reng a nei si lo tiin  min hrilh a nih hi. Albert Einstein-a, Scientist ropui khawvel thiamna hmu phak ber pawl leh light year nen lama enlet nachang hria meuh pawh khan hlauh a nei asin. Chu a thil hlauh em em chu “Technology hian mihringte mihrinna leh inngaihsakna hi a tichhia ang tih ka hlau a. Chutianga kan inkawm ho hlutna (interaction) a tichhia a nih chuan khawvel hi mi mawl chenna-ah kan siam dawn a ni” tiin a sawi a. Technology-hmasawnna hman hi a \ha a, hmai chhan inngaihsakna a tih chiat chuan mi mawl kan lo ni mai dawn a nih chu.

          |halaite hian hei hi hre reng thei ila, tuna kan nun chhungril eichhetu hmanraw lang sar tak Mobile phone hi hman chin tawk, hman hun leh hmanna hmun hriat a va ngai ta em! Thalaite tan thupek siam ta ila, I zawm thei ang em?

1. Mobile phone khawih chin tawk nei rawh
2. Eng vang pawhin thuziak hmanga mi hnial ching suh
3. News leh fiamthu, I thil hriatte sawi chhuah tum kher suh
4. Mobile phone hi thuruk sawi nan leh vawn \hat nan hmang suh
5. Mi dang bulah Mobile phone khawih (\ul insiam chawp) suh.
6. I bula awm hrehawm khawpin mobile phone ngaihven reng suh.
7. Internet/Mobile phone a awlsam vang ngawtin rin berah nei suh.
8. Mobile phone aiin hmaichhana inkawm a hlu tih hre rawh.
9. I rilru leh tichhetu a nih ai chuan keng lo ngam rawh.

10. Mobile phone aia pawimawh zawk i nun kha vawng uluk rawh.

No comments:

Post a Comment