DROPDOWN MENU

Thursday, August 04, 2016

195/2016 Ralvawng Pawlchhuak

RALVAWNG LEH PAWL CHHUAK

Biate hnam hi Mizoramah 1450 A.D vel khan an lo lut niin an sawi a, Mizoram an luh tirh hian pukah an cheng ber thin a, an chenna puk chu 'Sinlung' puk an ti. He puk hi Riangtlei leh Vangtlang inkarah a awm niin an sawi bawk. Vangtlangah te, Riangtleiah te khaw thar an siam a, hemi hnu hian Biate tlangah hian khaw lian tham tak dinin kum 1500 AD vel khan hun rei tak an awm a ni.

An sulhnu leh hmun azira hming an chawi hlen tak te chu Ralvawng tlang leh Ralvawng puk te, Hningtui lui leh Raifan lui te, Hningtuikawn te, Zialung kham te, Mura puk te, Zialung-khawchhan-Hrangkhupa te, Vawrhkawn leh Perhkai te, Chhuanvawra khawthlir tlang te chenin an la danglam lo a ni. Heng an sulhnute hi Mizoram khawchhak lama awm a ni deuh vek a. Mi huaisen, pasaltha tam tak an neih zingah Ralvawnga chuan Mura lakah an khua leh tui te a hum thin a, a puk hmuhchhuah Ralvawng Puk an tihah chuan naupang leh chhumchhiate a dahkhawm thin.


Biate hnam hi kum 1650-1700 A.D vel khan Reng ramah an lut  a, Jampui tlangdung velah rei tak an cheng leh a. A thenin Manipur an pan bawk a. Hemi hnu pawh hian kum 1790 A.D velah North Cachar Hills leh Jaintia Hills-ah mi tam zawkin awm hmun an bengbel ta niin Historian te chuan an sawi a.  Mizoram chhuahsana pem ve ta lo, thlang tla tlemte awmin an ring a. Pasaltha Ralvawnga thlahte zinga mi chu kal hrangin chhim thlang lamah an thlang tla a ni ang tih ring an awm a.  Chuti a nih chuan tuna Ralvawng khua, Zobawk bula mi hi Ralvawnga thlahte inbenbelna ni ngeiin a ngaih theih a ni. 

Kan sawi tum tak, he Ralvawng hi Hnawncheuva Vanphawng, Ralvawng pasaltha thih thlenga rinawm, Andaman Jail-a tang chanchin a ni lo a. Tlawm ve lo Lalnu, Ropuiliani Sailo hmeithai luhlul chanchin lah a ni hek lo. An chenna khua zawk hi sawi kan tum chu a ni.
Ropuiliani hi mi ngawhngawl tak niin, Kum 1828 khan a piang a. Hnamchawm ho nena Chai duh miah lo kha a ni. Kum 1848-49 emaw hian Vandula nen inneiin,  Kawmzawlah lalna khua an chang ve ta a ni. Lal hun laia mi ropui tak, Ram leh hnam tana mi huaisen tak hi Ralvawngah phum niin an sawi. Ropuiliani hi sap hmelma lian tak, (She was the born enemy of the English -  'remained a bitter enemy of the British) tih a ni a. (Robert Reid ,The Lushai Hills ; culled from the History of the Frontier Areas Bordering Assam from 1883 - 1941, FKLM, Calcutta, 1929, p. 49)

Ralvawng khua hi a din tan tirh hriat theih ni lo mah sela, Bung khaw run leh pawih runah kha chuan khawtlang lam atanga lo kalte innghahkhawmna a ni tih a hriat theih a. Khaw upa tak chu a ni ngei ang le. He khua hian Arpa hla phuahtu te pawh lo hring tawh mah sela, Rambuai avangin sawikhawm an ni a. Sawi khawm let leh te chu han awm ve renrawn mah sela, khawvel hmasawnna leh remchanna umin Mauhlam-ah an pem a, New Ralvawng tih hming an puttir a ni.  Ropuiliani thlan (old Ralvawng) chu Dt 19th 5. 1997 khan New Ralvawng Branch YMA ten an lai chhuak a, Old Ralvawng hi thingtlang khaw te takte, boruak zangkhai tak a ni a. Lunglei  to Aizawl NH-54, New Dawn atangin a peng a. New Dawn atanga New Ralvawng hi 8 K.M. vel a ni a. Chuta tang chuan Old Ralvawng thleng turin Ke-in kal a ngai a. Kal pangngaia kal chuan Darkar hnih chhungin a thlen theih vel tihna a nih chu. New Ralvawng atang hian Old Ralvawng chu 6 K.M. vel a ni a, a kawng hi a chhuk chho deuh hlek a. Kal lam aiin haw lam a nuam tihian sawi ila, a fiah ber ang.
Mizoram buai a nih khan Ralvawng khua chu Feb ni 7, 1967 khan sawikhawm niin, Zobawkah an pem lut vek a. Sawikhawm a reh a, Ralvawng khuaa kir leh chu a zat ve vel an ni a. Chung la cham bangte chu Mauhlamah kum 2000 khan pemin, New Ralvawng tih a lo ni ta a. Ralvawng khuaah chuan chhungkaw 5 vel an la cham bang ta bawk a ni awm e. 

Kum 2002 atang khan Rinna danglam deuh neiin, Ralvawng khua (Old Ralvawng nit a chu) Mizoram tlang hrang hrang atangin an lo pan khawm a. He tlang hi khawchhak leh sakawlh laka himna turin an ngai a ni awm e. Tichuan, Sorkar atanga hming ziah leh chhinchhiahna reng reng an do tlat a. Fate sikul kal tir an duh lo a, Ration Card, Addhaar Card, Voter/EPIC leh Kohhran, YMA hmingziah reng reng an duh lova. Anmahni thlalak nen lam an halchhe vek a ni. NREGS Scheme-ah an inziak lut duh lo a, engahmah an awm duh lo a. Mi tlemte, an zinga mi ni lote kaihhruaina angin an awm mai a ni. A tirah chuan in 60 vel an ni a, pemchhuak leh ta te, kirleh an tam ta bawk a. Tunah hian In 30 vel bak an awm tawh lo a ni.

He khua hi rauhsan a nih angin sikul pawh a awm ngai lo a, pem lut tharte an lo awm takah chuan Sorkar chuan zirna sikul hawngin Primary leh Middle Skul a awm tawh a. Skul an hawn tirhah chuan Sikul naupang pakhat chiah a awm a. Ban lawkah hian Veranda ban nghengin a ding a, kuah ngawih ngawih chungin a mittui a tla thin a ni awm e. Naupang sikul kal duh lo ho chuan ralkhat atangin an lo thlir thin a, a khua a har thei hle  niin an Headmaster chuan min hrilh a ni.

Tunah chuan ho mawlmang takin hun an hmang a. Sorkarin Electric eng a pe tawh a, TV a awm atang leh Laptop te a awm atang chuan zantin hian an awm khawm luai luai mai thin a. Khawvel hmasawnna (Devices) hrang hrang hian an nun a ti zalen ve zel bawk. Khawpui leh hmun hrang hrang atanga an neih zawng zawng hralha pem lut te an awm avangin khawvel hmasawnna lo tem silawng tawh an nih avangin an lung pawh a leng ve thin ngei ang. Mahse, rinna hi chuan mi a hruai khaw lo thei thin khawp mai. An lungawi viau lawi si a.

Kristian an ni nge ni lo tih ka ngaihtuah thin a. Bible leh Kristian hla chu an hre viau lawi a. Isaia Bung 67-68 hi an thurin innghahna ni berin an sawi a. An zingah pawh rindan inang lo tak tak a awm thung. Ka tlang thianghlimah chuan intihnat leh hrehawm a awm tawh lo ang a, bawngpa leh sakeibaknei an leng za tawh ang a. Chu hun chu a hring a hranin Lal Isua local thlengin a awm dawn ni awm tak a ni. Hruaikir leh tur chuan Tawngtaina mai a tawk lova, tlawh satliah a tawk hek lo. Thiam taka chenpui a, ti ti pui hi a sawt hle hian ka ring thin a. Phai leh ramdangah missionary kan tirchhuak a, a tha e. He laia Isua chhandamna thu hril tur hian Missionary anga awmchilh a, kohhran enkawlpuitu a ngai a. An hlawh leh lawmman erawh tu nge tum ta ang le?



2 comments:

  1. a bengvar thlak khawp mai. pawl chhuak chungchang hi chiang deuh va zir a chak awm hle mai. Tun ah hian an la tam ang em le? eng nge an thurin chhan ber chu ni ang aw? google ah ka search thin a mahse ka duh ang answer ka hmu si lo.

    ReplyDelete
    Replies
    1. Isaia ziak ami hi an changchawi khawp mai. Ka tlang thianghlimah chuan intihnat a awm tawh lo ang, Chinghnia leh Sakeibaknei lengza tura ngaihna an nei a. Isua lokalna hi khi tlangah khian an hmuak a ni ber e

      Delete