DROPDOWN MENU

Wednesday, August 02, 2017

225/2017 Mizo nih tinuamtu Rokunga

ROKUNGA CHANCHIN: 
(Arranged and Based on Kristian Hla Bu)

Kum 1914 February ni 20 khan Thangluta Hmar leh Zaliani fa ni turin Aizawl Vengnuaiah a lo piang a. An inbula Zawlnei sawi lawk angin Chhungkaw ro tur, nu leh pa chawma mi hmingthang tak ni tur a sawi lawk avangin ‘Rokunga’ tiin a hming an sa ta a ni. Kum 13 a nih kum 1927 khan Lower Primary a pass a, kum 1929-31 ah Boys Middle English school, Sikulpuikawn a\angin a zo leh a ni.


A lehkhazir chhung hian naupang fel leh faia hriat hlawh a ni a. Lehkha a zir laiin a inhlawhna hrang hrang a\angin a skul kalna tur a intumchawp \hin a, a nu leh pa a tihautak lo hle. Chuti chung chuan a thiam pawl leh thuawih pawl a ni ziah \hin. An chhungkua hi a tirah chuan khawsak nuamsa an ni lo a, a theih ang anga intodelh tuma hma la \hin an ni. Damchhung lungkham buaina hian a tibuai tlem hle \hin a. Pathiana innghatin khawvel rosum leh lansarhna lamah a inhmang tam duh lo fo \hin. Amah hi sakhaw mi tak leh nunnem, ze zawi tak niin, mi tumruh tak a ni thung. Mi pawisawi hlau tak a ni a, mahse zaidam tih avang ngawta zuam sual awl tak tur a ni thung. 


Tlangval vantlang pawl feet 5 leh inches 4 vela sang, zahawm taka inchei \hin leh, sam uluk taka khuih thlap \hin a ni a. Amah hi pate lam, hmaifai leh inchei uluk tak a ni a. A ha var rual \hah hi hmuh hmaih theih a ni lova, a zahawmna tur tawkin a sam pial thlapa khuih \hin a ni. Hei hian mi invawngfel tak a nihzia a tarlang an ti fo bawk. A hmel landan chu ‘Janpanese zinga a awmin Japan a ang a, Chinese zinga a awmin Chinese a ang’ an ti \hin a. A mit tlangkawm danglam vang leh a vun rawng vang pawh a ni thei bawk. 

A sermon sawi dan ki pawh dengkhawng tak aiin no leh rilru khawih taka thusawi \hin a ni. A \ha lo pawh \ha ang tlata sawi \hin a ni lo a, ngaihdan pawh sawi huai tak a ni tih a hriat theihna chu “Lal Isua hi sual huat nachang hre lo ang khawpa ngilnei leh zaidamin kan sawi \hin a, a thik thu chhiatna leh sual ral a nihna hi sawi uar tel tur asin maw le” tiin a sawi fo bawk. 

Rokunga hi kum 1934 kumtir khan Loch Printing press (Synod Press) ah thawk \anin, a thihni thleng; kum 35 chhung chu chang dang kan lovin a thawk ta zel a ni. Synod Press-a a thawh hnu hian a chhungten nupui nei turin an zawnsak a, hnathawh bik te pawh a lo neih ve tawh avangin lungsi thlapin kum 1935 April ni 9 khan Zamawii nen Mission veng chapel/biak inah Pastor Chhuahkhama chuan invawn tira inneiin, mipa pali leh hmeichhia 3 fa an nei a ni. A fate zinga Kohhran puipa nghet leh a hnungzui tur pawh a nei a, Pastor chhuanawm tak Thangdela pheii chu hriat hlawh tak a ni nghe nghe.  A fate chu ;
1. Lalnunmawia (nausen laia thi)
2. Zahmingthangi (Chhuanliana BVT nupui)
3. Lalengi ( Thangphunga nupui, Upper Republic)
4. Than\huami (Kum thumah a boral)
5 Thangzika (Rev Thangdela phirpui boral ta)
6. Rev Thangdela (Lalrinkimi pasal, Mission veng)
7. L.Thankunga (lalbiakveli pasal, mizzion veng)
8. Vanlalrova (vanlalmuani pasal Mission veng)
9. Vanlalsiama (R.Lalnunmawii Pasal, Mission veng)
10. Zoramthangi (Sai\huama Sailo nupui, Bungkawn)
11. Zairemthanga (Lalchawimawii pasal Mission vengthlang) te an ni.

Kum 1940 khan Mission vengah pemin, kum 1944-ah Mission vengah Upa ni turin thlantlin a ni a, Baktawng Presbytery (1944)ah nemngheh a ni bawk. Venghnuai a\anga Mission venga a awm tawh hnu pawh hian Vengnuai lamah hun engemaw chen chu a la lawi a, hei hi Mission veng hruaitute pawhin hrethiamin an puibawm zawk fo \hin a ni.

Kohhran hruaitu a nih a, Pulpit-a thuhril hun a hman hmasak ber chuan a rin ang reng reng a lo ni lo a, a zak lutuk chu a chhuk leh ringawt a ni awm e. Thuhril hi a tihchi-ah ngai lovin tih dan tur sawipui turin Pastor Chhuahkhama a kawm a. Ani Pastor Chhuahkhama (a pastor ngainat ber) chuan a vawi khatna hi chu kan heti chawk asin, kei pawh a vawi khatnaah chuan nangmah ang bawk ka ni tiin ngaipawimawh lem lo takin a lo hrilh a. Pastor Chhuahkhama te meuh pawh keimah ang an lo nih chuan bansan lova rawngbawl zel tur ka ni tiin a rilru a siam ta zawk a ni.  

Rokunga hi Kohhran hruaitu a nih angin \awng\ai mi a ni a, a bial chhung chauh lo pawh damlo kankual peih em em a, mite fak hlawh a ni. Kan che hleka a \awng\ai zel a, kan zaiin kan thaw hman dawn lo alawm le tih tur khawpa \awng\ai \hin mi a ni awm e. Mi lungleng tak a ni a, vanram ngaihna avanga lungleng \hin a nihzia a hla hrang hrangah kan hmu thei bawk. 

Kohhrana zaihruaitu ber niin mi dangte kal hma pawha khuang nena hla saa lo zai \hin a ni a, a kal hma apiangin an lo sak zawm ve mai \hin a ni. Solfa thiam hla hruai hi chu sak pawh a nuam an tih phah bawk. Zaipawl hruaitu a ni a, zaipawl vaizai (Conducting) hi mi dangte chher nana hmanruaah hmangin, a ni hi chu Tenor part sa-in zahawm leh duh takin hla a lo sa mai \hin a ni. Naupangte pawh kaihhruaiin zai leh solfa a zirtir peih reng \hin a ni.

A mizia tur chu Eizawnna chungchanga hun puma a inpek danah hian a hriat theih awm e. Fiamthu thiam miah lo, fiamthu lawm tak lawi si a ni a. Kohhrana rawngbawltu a nih angin tih tur chin leh tih awm chin thliar thiam tak a ni a, Lengzem hlate pawh phuah ve a chak viau \hin a, mahse kohhrana a nihna nen inrem lova a hriat avangin a tih turah a ngai miah lo thung. C.Vulluaia chuan ka bulah heti hian a sawi a ti a “Ngawi teh Vula, ka chak leh ka rilruin ka ngaihtuah fo chu, Love sing phuah hi zuk nia” tiin. Mizo hla thu hi hman a chakin remchang a ti \hin hle a, mahse Pathian fakna hlaah chuan Zosap te zulzuia siam loh chuan fel lo lek lek leh inthiam lohna a neih vang a ni. Kohhran hruaitu a ni a, khatih lai dinhmuna khawvel lam hla ang mai thumawi hman kha a hreh \hin a ni ber awm e. A chak thlu ngang a ni ang, a ziak fo a, kawlrei lovin a paih leh thuai \hin a ni.

Pu Rokunga hian hla a phuah dawnin a thluk a dawng hmasa tlangpui \hin a. A hnuah a thu hi chu a bel mai \hin niin an sawi bawk. A hnathawna hmun leh a remchan dangin pencil leh lehkhapuanah a chhinchhiah nghal zel \hin a ni a. A rilrua thu lo lang a awm chuan ziakin a chhinchhiah nghal \hin a, hei hian a pui nasa hle. 
Zan rei reh tawh lamah hla a phuah \hin a, thli chhem thawt ri te, rannung leh sava hram rite hian thluk nei vek niin a ngai a, a hla phuahte fawhkai atana hmanraw pawimawh takah a hmang \hin a ni. Tin, mi zai ngawirenga lo ngaihthlakte hi nuam a ti a, a hla atana \angkaiah a hmang thiam lehzel a ni. 

C. Hermana chuan a hla phuah \hin dan a zawt a “Hla ka phuah dawn hi chuan zan mut hmunah lunglenna hian ka rilru a rawn zem chiai chiai a. Ka muhil thei lo chu zan reh mi dangte mutthilh tawh hnuah pawnah ka chhuak a, ka kawtah ka vei ka vei a. Thliin kan kawmthlang mau hnah a rawn chhem rik seng seng te, zan sava hram ri leh ar khuang ri ka hriat te chuan hla thluk hmawr min rawn hawnsak a. Chuta \anga ka rilrua hla thluk rawn induang chhuak hmang chuan hla hi ka phuah ta \hin a ni” tiin a sawi. Mi \henkhat chuan an kawmthlang raw hung thlipuiin a chhem fawn a, a ri vuk vukte hi a ni deuh bik niin an sawi a. 

He hla phuahtu Rokunga hi khawtlang siam\hatna lam hi a tuipui hle a, ram ngaih hla hrang hrang a phuahte ngun taka ngaihtuah chuan a chhut rilin a veina thinlung kan hmu thei a, chu chu awlsamtea hla hmanga a puanchhuah thiamzia tilangtu a ni thung.Mizo Culture Society din anih khan a tuipui hle tih a hunlaia hruaitu (Sangzuala Pa) chuan a sawi a. 

Sum leh pai, tha leh zung thawhchhuahpui tur tam tak nei lo mahsela a hla avang hian “Khawvel hriata Mizoram leh hnam chawimawi thuah chuan Pu Rokunga hi zawng a ‘a ber’ a nih nge nge hi” an tih ang tiin a sawi a. A dik hle.  A hlate hi hriatreng a awlsam ang bawkin a hla hi sak thiam a awl a, a chhan pawh a thluk leh \awng lam rik inzula a siam thiam em a vang hi a ni pakhat awm e.

Rokunga hian Mizo hnam chawisan a duhna hi hla hmangin a tarlang chamchi a. Hmar vaiphei hnam Rokuang hian hnam bil induhsakna leh chawilarna kawngah hian lawm lohna rilru a nei ngai lo va, chi leh chi inthliarna a nei hek lo “Mizo lawm teh u” a ti mai a  ni. Chu chuan a huap zauzia leh inpumkhatna atan a tawk a tihzia kan hmu thei. A hla phuah a ziahchhawnna \henkhatah chuan a kutziak ngeiin “H.Rokunga” tiin amah a inziak \hin a. A hnu lamah chuan “H” hi a paih ta daih a. Hmar tih lamrik reng ai chuan tlanglawn taka hetia dah pawh hi a duh ni fahmiang.
Nupui a neih hnu kum 1939 khan hla a phuah \an a, chu chu ‘Vanhnuai khuavel sakhming chhiarin’ tih a ni a. A hlaphuah hnuhnung ber chu 1969 May ni7 khan ‘Sualin bo mah ila’ tih a ni. Mi pamham leh duham a ni lo a, fate tana eng ilo fahran chhekkhawl tum reng mi a ni lo a, an duh leh mamawh chu anmahni inngaihtuah thei tura chher tum tlat a ni thung. A hun laia ram hruaitu lu ber ber te zinga mi pawhin “Fanu, fapa nei dih diah i nih hi, in hmunte hi ngaihtuah ve teh, kan tih theih lai hian kan pui ang che” tia an kamkeu pawhin ani chuan “An puitlin phawt chuan an inngaihtuah ve mai ang” tiin a chhang fel at \hin. Hei hian dikna leh taihmakna kawngah a pui nasa hle ang tih a rin theih a. Tunlaia eirukna leh hlemhletna tam ta lutuk hi chu fate hmakhua ngaih vangte, rualpuite phak loh hlauhna leh nawmsakna um vang a ni a, Pathian thuawih chin pawh an ni tho awm e. Ani Rokunga hi chu chutiang lungkhamna lakah chuan a fihlim tlat zuk nia!

A fate vin aiin koh fala zilh a ching a, a ang chhuak ve zung zung ngai lo a ni. A fate sualna leh awm khaw lohna a hriat chuan a ngawi ralin, a ngaihthah ngai miah lo thung. An sualna haider luih chin hian fate hruai khawloh leh sual ngaihzamna kawngah chak loh phahin a hre tlat a. Hman lai mi ni si kha kan tunlai nunah hian a lo cheng lawk daih tawh a tih theih awm e.  Mizo khawtlanga inawpna dan hi \ha tiin chawi nun zel tum tlat a ni a. Aia upa zah leh tlawmngaihna chungchangah hian a taka lantir zel a duh a. Naupang zawkin ute an zah tur a ni tih ngaihdan nei tlat a ni a. A fate sawi dan chuan U te cho tlat \hinin a pa thu ngei hmu a, hreh tak chunga a velh thu a sawi a, nun practical nei a ni.

Rokunga hla phuah zingah “Kan zotlang ram nuam’ tih leh “Lentupui kai vel leh romei chhumin” tih hi a hralh tih a ni a, mahse hralh lovin an sak a phalsak mai chauh a ni. Assam Regiment sipai lal ten  mawi an tih em avangin lawmman pawh cheng sawm a dawng hial a ni. Rokunga hian hla 128 a phuah a, chung zingah chuan kristian hla 55, khuarel hla 22 leh hnam hla 14 zet a phuah a, a dang 37 pawh hi hla \ha tak tak a ni. A hla phuahte hi a sak a nuamin, sak hlawh tak tak an nih chhan chu “Tonic Solfa ngat phei hi chu a siam chhuaktute zingah a tel ve em ni chu aw! tih mai turin khawpa thiam a ni” an ti a. Rimawi hmanraw hrang hrang  hmang thiam tak a nih vang pawh a ni bawk ang chu.

Kum 1955 khan Kristian Hlabu a buaipui a, ama kutchhuak liau liau a sawi ten an sawi chhan chu khawl ha rem leh endik kawngah nasa takin hma a lak vang a ni. Hetih hun laia Kristian Hlabu te chu Tonic Solfa nen a la awm lo a, a hlathu chauh tarlan \hin a ni si a. |halai Hla bu siamin a chhuah a, ama hla phuah leh a duhzawng bikte chu a telh vek a ni. A hla zawng zawng hi \ha takin a vawng a, a hla biakh te hi chuan hla phuahtu nihna inchuhbuai a awm ve lo a, \ha taka a vawn vang a ni. Hla tam tak a harmonise a, |halai hla bu atan leh mi dangte tan pawh \angkaina tam tak a nei tihna a ni.

Hla harmonise chungchangah Rev ZT Sangkhuma hnenah heti hian a sawi a “Lengkhawm zai thluk tihbona tur a ni lo va, a thlakna tur pawh a ni lo bawk a, lengkhawm zai thluka Pathian fak bakah zaipawl sak theiha hetia harmonise hi Pathian chawimawina  ropui tak a ni a, an hla pakhat hian Pathian chawimawina pahnih a nei ta a ni a, an tan pawi tihna lam aiin an lawm zawk tur niin ka ring” tiin hla phuahtute harmonise phalna a dil hmasa ngai lo.

Hetih hunlai hian Pathian fakna hlate hi zosap missioanry te kaldan zul zuiin hla kan nei a, chumi hnuah lengkhawm mizo irawm chhuak a lo piang tawh a. Mizo mi nawlpui ten lengkhawm lama kan inkhurbing laiin Solfa lama hla phuah an tlem a. A sawi ang tak hian kum 1962 vel a\angin “Aw, Haleluia Lalpa ropui ber, Tunah a thar hmangaihna eng nuamah, Leiah a lo piang van Lalbera chu, Lung min len ka thlir ning dawn lo, Nakin mipui tam tak lo kal khawmte etc” langsar pawl a ni a.

|halai Hla Bu a siam dawn hian hla a dap nasa hle tih a hriat theih a. Hla phuahtu tam tak an lo awm tawh a, solfaa dah nei awm chhunte pawhin inhlanchhawnna tur an nei hek lo a. Hmuh theih a la ni tlat lo tihna a nih chu. Kan kristian Hla bu te lah chu Solfa part kima dah aiin a hla thu chauh kha chhut a nih thu kan sawi tawh a. |halai Hla Bu a siam a\ang hian hla tam tak chu solfa kimin a dah a, chutianga dah tur chu a tlem avang leh hmuh mai tur a awm loh avangin a solfa-a dahin, a thluk a siam (Harmonise) ta \hin a ni.

Tunlai rilrua thlirna chu kan dikna chanvo palzutna ang pawhin a ngaihtuah theih mai thei a, Pathian \hahnemngaihna a\anga thlir chuan Lungte pakhatin sava pahnih an perh thla thei a, Pathian lawm zawng tak a ni ngei ang. Hetah hian a rilru thianghlim leh kawihsawih lohzia a lantir hlein a hriat a ni.

Rokunga hian a lehkhabu thuhmahruaiah chuan heti hian a ziak a, “Hnamtin hian mahni tawk te te chuan  hla hi kan nei \heuhvin a lang a. Hnam fingte hla chu a rouiin a mawi a, hnam mawlte hla erawh chu a mawl deuh a. ... kan hnam tet anpuiah chuan hla nei chau lutuk chu kan ni bik awm love” tiin a sawi sauh sauh a. “ kan pipute zai chu sak kan duh tawh meuh si lova,.... sakhaw hla hlir chuan \halaite lunglenna leh an zai chakna chu a tlai zawh tawh si loh avangin kan hla thianghlimte kaihlek nan kan lo hman phah ta hial a.... Chuvangin tlemte tala a lo thawi dam theih deuhna beiseiin he “|halai Hla bu” hi buatsaih a ni a.” tiin \hahnem ngaih vang liau liaua chhuah a nihzia a tarlang sauh sauh a.
Ahnukhara tlipna leh fuihna tan “ Chuvangin tlangval zai zai mai rawh; nula, nang pawh zai zai mai teh. Hla i sak theih chhung chuan lungngaihnain a ngam lo che a ni,  lungngaihnain a ngam hun che chuan zai duh mah la i zai thei tawh lovang. Zai duh ngai hauh lo ai chuan zai fo mi chu  a hlim tam zawk a ni.|awng thei lo te aia i ham\hatna ropui tak chu ‘zai theihna’ hi a ni. Anni chuan chak hle mah se an zai thei si lo. Nang erawh chu nangmah leh mi dangte tihlawm nan Pathianin aw \ha tak a pe che a, i lei thate chu hriselnain a tihkhah avangin i vanneihzia hriain hlim takin zai zai mai teh nia!”


Mizo hla phuah tam tak boral tur leh mite hriata hla awm lo tur piangchhuak (phuah) nawn theia siam hmasatu chu Rokunga hi a ni. Kan tarlan tawh angin fakna hla \ha tak tak chu a tlukpuia \haa a solfa daha a harmonise \hin avang hian mi ril a nihzia a hriat theih awm e. Mizo hla harmonised kawngah sulsutu a ni a, a puandarh kawngah a hla bu avangin a thawh hlawk hle bawk a. Hmana kaihlek hla chu a phuahtu mumal pawh hriat lovin mi hla thluk ang ten hla an lo siam tawh \hin a. Ani hi chuan solfa inchawih takin hla boral tur a veng a, a puangzar a, mite a tihhmuh ta zel a ni. Hla harmonise chungchangah hi chuan Father nihna hial pek tlak a ni.

Upa Chalhnuna chuan kum 1999 khan heti hian a sawi a, “ Upa Rokunga hi han Committee ila, eng mah sawi lo hian a ngawi veng venga; hla hi a phuah a phuah mai a, kan thih hunah chuan a la hmingthang ber anga ti nia; Upa Vanchhungan a ti a. Hei tunah a lo dik ta a ni”  A la dik zel dawn bawk.

A mizia tur chu kan hre theiin a rinawm. Mizo hi lunglen tuar na hnam kan ni a, Rokunga pawh hi a lunglen khawharna hi mihringte chhawk theih miah loh, van lam chauhin a hnem tur niin a hriat theih bawk. Leilung mawina leh siamtu remruat dan hian a lung a dumin chu chuan a siamtu a ngaihzual tir \hin a ni. Lunglenga indawm kun tlawk tlawk reng erawh a ni lo a, Zoram khawtlang leh kohhran, mipui sukthlek a hre em em a, chumi mil chuan hnam hla \ha tak tak a phuah a, kohhran huanga sak tlak \hah tih tur a ni bawk.

Pu C.Thansiama (Chanmari West) pawh hi a skul kal laiin Rokunga lehkhabu siam |halaite Hla Bu hmasa ber kha a lo hmu ve a, Solfa bu dang hmuh tur a la awm loh avangin a tuipui viau a ni ang. |halaite Hla Bu chu a hawh sauh sauh a, dam lo derin pindanah a inkhung a, a bul a\anga a tawp thlengin a sa chhuak vek a ni awm e. A hrehawm ber chu mi dangte hriat hlau tak chunga zawi deuh taka sak kha tiin a ziak a. Solfa nena chhut hmasak a ni hi mi dangte tana hmahruaitu a nih a chiang hle bawk.

Zai lama mi \hahnemngai tak a nih angin kum 1968 khan khawpui Zaipawl hruaitute inhmuhkhawm pawimawhna hriain, an lo huaihawt daih tawh a ni. Naupangte nen lama hlazirpui peih a nih avangin Tonic Solfaa chhum hmin a ni tih a chiang hle awm e. Mi thiam inthup a ni lo a, mite tana luangchhuakin a hla ngainat zawng leh a duhzawng pawh kawma belchiang peih reng a nih avangin fakna hlaah hian a cheng bik hliah hliah a ni. 
Rokunga hian a lehkhabu thuhmahruaiah chuan heti hian a ziak a, “Hnamtin hian mahni tawk te te chuan  hla hi kan nei \heuhvin a lang a. Hnam fingte hla chu a rouiin a mawi a, hnam mawlte hla erawh chu a mawl deuh a. ... kan hnam tet anpuiah chuan hla nei chau lutuk chu kan ni bik awm love” tiin a sawi sauh sauh a. “ kan pipute zai chu sak kan duh tawh meuh si lova,.... sakhaw hla hlir chuan \halaite lunglenna leh an zai chakna chu a tlai zawh tawh si loh avangin kan hla thianghlimte kaihlek nan kan lo hman phah ta hial a.... Chuvangin tlemte tala a lo thawi dam theih deuhna beiseiin he “|halai Hla bu” hi buatsaih a ni a.” tiin \hahnem ngaih vang liau liaua chhuah a nihzia a tarlang sauh sauh a.

Ahnukhara tlipna leh fuihna tan “ Chuvangin tlangval zai zai mai rawh; nula, nang pawh zai zai mai teh. Hla i sak theih chhung chuan lungngaihnain a ngam lo che a ni,  lungngaihnain a ngam hun che chuan zai duh mah la i zai thei tawh lovang. Zai duh ngai hauh lo ai chuan zai fo mi chu  a hlim tam zawk a ni.|awng thei lo te aia i ham\hatna ropui tak chu ‘zai theihna’ hi a ni. Anni chuan chak hle mah se an zai thei si lo. Nang erawh chu nangmah leh mi dangte tihlawm nan Pathianin aw \ha tak a pe che a, i lei thate chu hriselnain a tihkhah avangin i vanneihzia hriain hlim takin zai zai mai teh nia!” (He rilru ang bawk hian tui taka kan zai theih nana hengte hi buatsaih ka ni- ZHC)

A tuichilhna hian a thil vei zawng leh a rilrua riak reng, a nunin a tawn chu thiam takin a sawi chhuak mai \hin a. Mite inhmehbel theih tur leh an nunin a lo tawn tawh a sawichhuah \hin avangin a hlate hi duhrawn a ni ta \hin. Kan thil tawn chiah lo pawh kan vei zawng \heuhte thiam tak, hla thu hriatthiam awlsam tak leh thluk mawi taka puanchhuah a nih chuan duh loh ngaihna a awm lo a ni.

Rokunga hian hla rua har tak tak a hmang ngai meuh lo a, chutih rual chuan mite hman ngai miah loh erawh a hmang lui a, ama irawmin \ha takin a chhuah thei a ni. A hla thumal phuah thar zingah raltiang ram, chhawrpial run, ziahzam etc hi a champion pui hle a. A hmang nawn fo bawk tih a hla hrang hrangah kan hmu thei \hin.

Rokunga krismas hlaah reng reng hian a rilrua lian tak, a hmaih ngai loh chu khawvela Carol hmasa ber, Van zaipawl ten Isua pian zana Bethlehem daia an kha niin C.Vulluaia chuan a ngai a. Hei hi a pawmawm em em chhan chu a hla hrang hrang ngun taka lo chik a nih vang a ni.

Amah hi solfa thiam leh tui tak a nih avangin Kristian Hlabu-Tonic Solfa nen tihte hi ama kutchhuak a ni a, |halai Hlabu pawh tonic solfa nena chhuah a ni a. Taima tak leh uluk taka thawk a nih avang hian Mizo Songs Preservation Society in Hlapui Bu an chhuah pawh ama buaipui a ni awm e. Computer awm tawh hnuah pawh a mik a mak hre lo tan chuan tonic solfa chhut hi a ninawm a nia, Press-a khawl ha hmanga rem zet chu a ninawm dan tur chu a hriat theih ruak ruak awm e. Mahse a tui tlata, a hna a ni bawk a, a thiam iin a inpe bawka a kutchhuak hi belhchian a dawl em em a ni.
Ram hmangaihtu Rokunga kha a takin a che chhuak tlem i ti a nih pawhin a awm a, a hla hmanga Zoram dung leh vang, khawvela Mizo awmna apianga ram hmangaihna chungchang leh mizo nun zemawi chawilartu a nih avangin a thawh hlawk hle a ni. Mizo awmna chauh pawh a la ni lo, hnamdangte zingah pawh Mizo hnam hmelhriattirtu leh an hla duh tak tak lo phuahtu a nih avangin fak hi a phu lo a nih pawhin Mizo hnam te hian chawimawi hi chu kan bat a ni thung.
Kan sawi tak angin India ram a din a, Sipai an awm chhung chuan Kan Zotlang ram nuam hi chhawrpial run i iang e” tih te, “Lentupui kaivel leh romei chhumin” tih  hmang te hian Zoram hian hriatreng a hlawh tawh dawn a ni. Hnam dangte pawhin a hla lehlin leh a thluk copy an chin a\ang hian tualchher hian tualchhung tan chauh hla hi a lo phuah lo a ni.
Mizo fate dinhmun leh fuihna \awngkamin sawi tam lua lo mahse ‘harh la, harh la, Zoram i tlai ang e’ tih avang ngawt pawh hian mawng hawlh ang zakin min siam thei nia! A hunlaia MNF leh Volunteer, hnam tana inpea penchhuah tum tan chuan phur luat avanga chet tet tetna tham a ni.


A hun tawp lam :
Kum 1966 February khan an a rilphir an zai a, (Damdawiina a awm chungchang chu Lalruali hla phuahah tarlang tel ila) dam taka chhuak a ni. Lo te pawh neiin kum 1969 July ni 9 a\ang khan a sam chiang lo a, na sa tliah mai turah ngaiin a nupui pawhin a fehsan a. July ni 12 chuan \hat lohna, zual lam a pan pawha hriat a ni lo, tlai lamah chuan nikhaw hre lovin a wm thut a. Doctor te pawhin eng mah tih theih a awm lo tih hriain chumi zan dar 10 pelh hretah chuan a lo herliam ta a ni.

A tuk chawlhniah ama chenna inah chuan Rev Liangkhaia’n sunna inkhawm a kaihhruai a, a tana thuchah hnuhnung a sawi a. Upa Laia \awng\aiin “Hetah mikhual ka ni “ tih hla nen thlahliam a ni a. Mission veng biak inah vuina inkhawm hmanpui a ni leh a, Rev Lalbiaktluanga chuan urhsun takin a kaihhruai a, a hla phuah hnuhnung ber “ Lalpa min ngaidam rawh” tih chu Aizawl Theological College zirlai ten an sa a, a ngaithla ve hman ta lo a ni. Venghnuai kohhran zaipawl ten a hla phuah “Ka lungkham ram engmawi nuam tak mai chu” tih sain, Mission veng kohhran zaipawlin duh taka a phuah “Hunte an inher liam zela” tih sain an thlah bawk. Thlanmual lamah chuan Rev VL Zaithanga chuan hun a kaihhruai thung. A aia nasaa chawimawi phu hi kan chawimawi tawk lo fo a ni

Rokunga hian hla thu un pui pui leh hriatthiam harsa a hmang  ngai lo a, a chhan chu Pathian fakna nena inmil lovah a ngai fo \hin. A sawi ang takin Zosap missionaryte zul zuia kal loh chuaun miten an hmu sir he palh ang tih hlauhna lian tak a neih vang a ni. A chak zawng tak pawh Love song phuah a, thu mawi leh hla rua nena pawlh a chak ve hle \hin a, a nihna nen inrem hek lo le.

Kum sawm chhung teh meuh |halai Hlabu buatsaih turin a bei a, a tawpah hlawhtlinna an hmu chiah chu a lawmawmin, Mizo mi nawlpui tana Solfa sak tur kim min chhawpchhuahsak avangin a hunlai a hlut dan tur kan hre thei awm e. |halai Hlabu a nih angin Pathian fakna hlaa ngawt lo deuh ramngaihhla leh lenglawng sak tur a awm tam ta hi hmasawnna duhawm tak a ni.

Rokunga hian a thinlung chhungril leh a ma lo tawn tawh  leh a vei em em a\anga a phuah hi tam zawk ni mah sela mite ngenna avangin hla a phuah nual a. A thluk pawh an ngenna avangin a siamsak \hin a, amahin \ula a hriat pawhin a thluk a siam bawk. Chu hla chu ennawna belh niin a vawi ngana atan 2012 September thla khan chhuah nawn leh a ni.

Kum 1999 March ni 22 khan Rokunga memorial Society din a ni a, tum mumal tak leh fel taka zamin amah hriatreng nan leh Mizote zinga Rokunga thu leh hla humhalh tum tlat an ni a.An tum bulpui ber chu Rokunga Memorial Lecture neih te, Rokunga hla kut huaihawt te, Rokunga hlaphuah a bua chhuah te, Rokunga lungdawh leh a lim siam te a ni. Heta thu tam zawk pawh hi an lehkhabu chhuah pahnih a\anga lak a ni. Mizo nih tinuamtu Rokunga (2008) leh Rokunga Hlate (1999) lehkhabu siamin, Rokunga lungdawh, Rokunga lim, siamte hi a la hlu dawn chauh a ni. 

He pawlah hian mithiam leh mi ril tak tak, eizawnna kawngah pawh Mizote zinga a hlawhtling ber berte zing a mi ten kaihhruaiin, Rokunga damlai leh a thihhnua a kutchhuak tuipuitute an tel a. An kutchhuak “Mizo nih tinuamtu Rokunga” tih lehkhabu chhuah phei chu a belhchiantlak hle a, a ziaktute pawh Zorama mi hraw pui pui, vantlang chung en chin an ni a. Ama damlaia hrechiangtu ten an ziah belh bawk.

He lehkhabu-ah hian Editor chu B.Lalthangliana niin, Joint Editors chu C.Vanlallawma leh Vanneihtluanga te an ni a. A lehkhabu hi phek 434 chhah niin kum 2008 khan copy 2000 siamin chhuah a ni a.  Cheng 150 chauha hralh a nih avangin a hlu zual hle. Thupui \hen nga neiin, Rokunga chanchin; A hlate zir chianna; Rokunga Idea chhuina; A thuziakte; Special Section (Rokunga Memorial Society hmalakna leh report kim telh a ni) 

Thuziaktute pawh an hraw hreih hrawih khawp a. Thuzia hrang hrangah hian IAS ziak pathum, Pastor ziak 3, doctor ziak 5, college zirtirtu \hahnem zet leh Zoram huapa lehkhabu ziak leh vantlanga tana inhmang langsar tak tak te leh a damlaia a chanchin hria te, a chhungte ziah a nih avangin Rokunga chanchin chhuina leh zirchianna atan chuan hei bak bak a awm lo ang tih theih a ni a. 
Thulaknate :
1. Rokunga Memorial Society; Rokunga Hlate,1999, Published by Rokunga Memorial Society; Aizawl
2. Rokunga; |halai Hlabu (tonic Solfa nen), 5th Edition, 2012, Published by Rokunga Memorial Society Aizawl
3. Ed. B.Lalthangliana; Mizo nih tinuamtu Rokunga, 2008, Published by Rokunga Memorial Society  & Aizawl Development Authority Aizawl
4. Dr R.Lalauva; Mizorama Mizo mi bikte thu leh hla lama talent neite Bio Data, 2010, Published by the author Aizawl
5. Internet/website from Indianapolis Mizote blog, F.Vanlalrochana Blog (Ti ti khawchang)

P.S Heng thuziak lakkhawmte hi Kristian Hla Bu leh a behbawm ka buatsaih mek a mi tur a ni a. Ka thian thaten an lo chikzui atana ka upload a nih rih avangin chhuah chhawn atana lak ni rih lo se.


No comments:

Post a Comment