DROPDOWN MENU

Wednesday, August 09, 2017

232/2017 Mitdel mit var Suakliana

SUAKLIANA (1901 - 1979)
(Arranged and based on Kristian Hla Bu)

Suakliana hi kum 1901 khan Hrangkunga Sailo leh Lalziki te fa upa ber ni turin Maite-ah a piang a. Mipa 6 leh hmeichhia 1 an ni. A naupan laiin Chhipphirah an pem a, naupangte a nih laiin Baptits Pastor Ropianga kutah Baptistma a chang a. . Kum 1925-ah Suakzawni nen inneiin, Kanghmun Melvengah an pem a. Khaw sawmah an pem kual a, kohhran hote leh \henrual ten an thlakhleh vang a ni. A hla phuahna hmun pawh hi khaw hrang hrang niin hla 300 chuang phuahin chhal niin, hriatchian theih erawh 128 a ni a, a thlan lungah chuan hla 150 phuaha ziah a ni thung.

Naupang tak chunga Chhipphira an awm lai hian a mit vei lam hi hmawlhin a hawlh a, chuta tang chuan khaw hmu fiah thei lovin a paw ta a. Chuta an awm lai chuan mitna hri leng avangin a mit ding lam pawh chu a na leh ta vak mai a. Chuta tang chuan hlo thlo thei lovin a mit khing hnih chuan a paw a. Chhun engah erawh chuan tiang hawl chungin amahin a kal thei thung a.

Lungrang khuaa an awm hnu kum 1932 vel khan Serkawn damdawi inah mit zai var thiam daktawr Chandrakuna panin. a naupan laia hmawlhte hawlhna chu a zaisak a, a fiah loh avangin a zai nawn a.  Ni li hnua an han phelh chuan a khaw hmuh chu a lo fiah lo zual hle a, a mit naute paw chu a paw lehzual ta vek mai a. 
Aw tunah hian chanchin mak tak chu :

Kum 1930 khan bu \in 12 hmun an nei a, an chhungkaw kum hnih kham khawp vel nei tura a inringin a ngaihngam hle a. Lova a kal lai chuan ramsa leh sava ten an buh hmin tir an tlan pawh chu rilru zau tak pu chungin an hnawt duh lova. Pathianin misualte min hmangaihna thu a ngaihtuah leh Isuan min chhandam dante ngaihtuah chungin he hla hi a phuah ta a ni.

Chang 4-na hi a tukah Pathian aw ‘Nangmah inzirtir tel ve rawh’ tih a hriat a\angin a phuah a, chang 5-na erawh chu Setana nena an inhmachhawna, an inbeih \umin boral mai tura inhriat theih turin setana chuan a nambet a. Pathian eng ropui tak lo thleng chuan  setana chu um bovin “Khawiah pawh sual a punna apiangah khawngaihna pawh a pung lehzual \hin” tih a thinlunga lo lang behchhana a siam a ni.

Kum 1931 January ni 11 khan Thenzawl biak ina an zai laiin vanah lak chhoha awmin a inhria a, Pathian eng chu eng mawi em em mai a hmu a. Pathian thil hmuh dan tur ni awm tak mai hian eng kim mai chu a hmu ta vek mai a. Van chu khu tah, a hnuai chiahah a awm a, vana mite chu hlim thla nei miah lo khawpin a zu en a. An rilru putzia te chenin a hmu fiah ta  vek mai a. Chu engah  chuan lei leh van hi thawl em emin a awm a ni. Hremhmun pawh hmuin hremhmuna mite chu bawlhhlawh em em mai hlir hi an lo ni a. Khawngaih rual an lo ni lo. Khawngaih thla pawh hi an la lo tawp mai a ni. 

Suakliana hian hla 150 zet a phuah a, a hla tam ber chu Pathian fakna leh chawimawina a ni a, Kristian Hla Bu-ah hian a hla phuah 8 lai seng luh niin, KHB 77- AW, tunah chanchin mak tak chu, KHB 78- Aw Chhandamtu, sual leh buaina karah hianin, KHB 116- Hosana ti zelin aw, Haleluia! Amen, KHB 148- Aw,  hmangaihna ka sawi thim lo nâ ka ngawi thei lo, KHB 164- Hming dang zawng zawng aiin a mawi ber Lal Isu-a, KHB 194- Jerusalem Zion khawpui chu thlir teh u, KHB 453- Kan nghak reng che kan Lalber tih leh
KHB 522- Van chung sang taka Lal Isu te an ni a. KHB 144 erawh hi Laidenga phuah nia tarlan a ni a. Inhnial theih tak a ni a, mahse he Kristian Hla bu ah hian uluk taka ngaihtuah tho a ni a, kan tum ber thinlung taka kan fak theihna tur atan kan la sawi ang.

Aw Chhandamtu sual leh buaina karah hian:
Lei hi Lalpa, i thilthl^wnp>k hmasa a ni,
Ka chhiar s>ng lo lei l^wmna;
V^n hmun ropui, i mals^wmna famkim a ni,
Kalvari tl^ngah kei min pe e.

Kum 1937 khan Kelkang harhna a lo thleng a. Chutah chuan  kohhran hmasate an hlim em em a. Pathian fakna hla saa tawp hlei thei lova hun an hman lai chuan harhna boruak chu a han chawl ta deuh \huap mai a. Suakliana chu a khawhar em em a, Thlarau thianghlim aua \awng\ai chungin he hla hi a lo phuah ta a, mipui ten an hlimpuiin tun thlengin mite duh rawn leh sak nasat pawl tak a lo ni ta zel a ni. 
Suakliana chanchin bik chu hmun dangah kan la ziah \euh dawn avangin he hla a\ang hian ngaihtuah chhunzawm teh ang.  Suakliana hian khawvel hi a hmu chiang hle a, Isua hruai loh chuan sualna leh buaina kara kan len avangin hliam kan tuar fo \hin. Thlarauva hruai theih tura Isua sawmtu apiangte hi an hliamin an awm fo \hin a ni. Chutiang a nih avang chuan khawvel hi Isua tel lo chuan hrehawm taka hman hi a awl em em a, Isua kan bula a awm chuan lawmna hi a ni vek a. harsatna leh manganna pawh thleng mahse min hnehsak zel \hin a ni. Isua kan hnena awm reng thei tura kan thinlunga kan sawm phawt chuan hlimna chhiarsen loh hian min vur reng dawn a ni.

Khawvela mawi tinreng pawh hi mawi viau mah sela, Chhandamtu hi min hmangaihna avangin a mawi zawk daih a. A thil siam pawh ama zara mawi a ni a, chumi a thil siam pawh chu amah timawitu a nih avangin lawm tak chunga fak mai hi ava \ha em!  Khawvelah malsawmna tam takin min vur a, man nei lovin min leia, amah avanga che a, nung a, kal thei kan ni a. Ni eng leh ruahsur, boruak thianghlim, malsawmna tinreng hi leisen rual a ni lo a, chu mai pawh ni lo Isua Krista Pathianin a thlawna min pe phei chu rulh chi a ni lo a. A thlawna a fapa min pe hi a hlutzia sawifiah thiam phak a ni lo. Chumi hriaa lawmna thinlung neitute chuan vanah a famkimna kan hmu ang. Isua krista kan aiawha a thih avangin chu chu kan tem lawk thei a ni. 

Hosana ti zelin aw, haleluia Amen :
Kum 1930 buhseng laia he hla hi phuah a ni a. A ni hnathawk mumal thei lo zawk chuan nau awmin in lamah a awm a. A naupuak muhil chu puakpuana khuhin tapchhak bulah mutin, dawhthleng a\ang chuan lehkha tar lak chakawm tak chu lak tumin a zuang a. A tlaklai chuan a fanu chu a rap ta a. Nau chu a han khawih a,  a nemnuak a, a \ap lo. Thi tawha a ngaiin a hmel entur pawhin a khuhna chu a hawng ngam ta lo a ni. Fimkhur loh vanga tualthat a ni chu Pathian pawhin ngaidam thei dawn lovin a hria a, a mangang ta hle a. A \awng\ai zawh velah chuan Hosana ti zelin aw, Haleluia! Amen tih hi a lo phuah ta a ni. Good Friday-ah pawh sermon tham tling hla \ha, a pianna hawi ni mahsela Good Friday a kawk nghal em em hi a ropuina a ni.

Sam 1-60 thleng hi a thluk siamin a sa chhuak thei a,  Galatia mite hnena tirhkoh Paula lehkhathawn pawh hi a tir atanga a tawp thlengin a thluk a siam a. A sachhuak vek thei a ni. 

Bible te hi a hre khawp a, vawi khat pawh fiah an tum avangin Joba hi bung khat a\angin a tawp bung 42 thleng hi a ziak ang chiah chiahin a sawi ta alawm. Ngaithlak chhung a rei khawp mai an ti a, a dang pawh sawitir ni leh ta se, hun chu a duh rei khawp ang.

|awng\ai mi a nih angin Darzo khuaa mi pakhat dam beisei tawh lo, thi thei bawk si lo khan Pu Suakliana chu \awng\ai turin a ngen a. A ni chuan “Lalpa, atana \ha tur a nih chuan tidam la,  atana \ha tur zawk a nih chuan tithi mai rawh” a ti a. A Amen rual chuan chu dam lo chu a thi ta a ni. Vawkpui dam lo \awng\ai tur pawha koh theih a ni.

VLC Vanlalhriatrenga tarlan danin Kanghmun Melvenga an awm laiin hla 13 vel a phuah a, Lungrang (Thenzawl)a a awmlaiin hla 6 a phuah a, Sialsira a awm laiin hla 8 phuahin, Riangtlei khuaah hla 24 vel a phuah a, Mualbawk ah hla 10 chuang phuahin, vanzau-ah hla 5 vel, Zemabawka an awm chhungin hla 10 a phuah a ni.

Aw hmangaihna ka sawi thiam lo na a, ka ngawi thei lo:
Thenzawl Presbytery (1931, January ni 11) khan inlarna a hmuh thu kan sawi tawh a. Kanghmun a\anga Lungrang (Thenzawl)a a pem a, an hlimna leh harhna ten chuai lam an pan tak zelah chuan an kohhran a lo nguiin, an khua a har \an ta hle a. Suakliana’n vanrama fan thu leh Pathian hmangaihna thu a sawi \hin chuan a tiharh zo lo niin a inhria a, In tinah luta hrilh chhuah vek tumin a leng ta a. Upa Zahleia chuan  vanram fan thu chu a sawi tam tawk thu leh fiamthua an lak loh leh an nin thu an  sawi \hin a. I thusawi hi a sawt em tih i ngaihtuah lo a ni tiin a kamkhat a. Chumi a hriat chuan a zak ta lutuk chu sawi tawh lo turin rilru a siam a, inah inkharkhumin Pathian a au ta a. Vana mipui lo thlawk eng nuai nuai a, ‘Thianghlim, Thianghlim’ tia an lo tlawk noh noh a hmu a, A \awng\ai zawh chuan Pathian hmangaihna thu bawk sawi a ngai tih a hria a, miten an ngaihdan tur a ngaihtuah lai chuan he hla hi a lo phuah thei ta a ni.
Zemabawkah hian fate nena awmin, a fapa a pension takah chuan tiin an chhungkua chuan Zemabawk a\angin kum 1978 khan Lianpui (Mualbawk)  khuaah pemin a hun tawp thlengin a awm ta a ni. Suakliana hian a hun tawp kumah hian bawrhsawm takin a hmang a, Chawlhkar hnih chhung asthma avangin a chau a, a taksa a vung a. A thinte chu hnawhin hrehawm takin a awm reng \hin a. Na tuara hrehawm tuar reng ai chuan Darzo khaw mi pakhat a \awng\ai ang khan, dam dawn chuan dam thuai a duh a, Lalpan tihdam nghal mai tur leh   a hnena kal tur a nih chuan Lalpan a nunna la nghal mai se tiin a chhungte a \awng\ai tira. An \awng\ai Amen zawh tui hala a in zawh; July ni 3, 1979, zing lam  dar 3 velah lungngaih awm tawh lohna tura kan tana a buatsaih Salem khawpui, a ngaih em em hmunah min chawlhsan ta a ni. 

Hming dang zawng zawng aiin a mawi ber Lal Isua:
He hla hi kum 1931-34 inkar velah a phuah niin an sawi a. Suakliana hi a naupan tet a\angin ramhuaiin tihhlum tumin an bei \hin a. A hlau thei em em a, a mumangah te thil mum an umtir a, a man theih loh chuan a thih tur thu te hrilhin an vau \hin a.  Luikawrah ramhuai ten an keuh a, lua nembetin an vau \hin a. Mahse Kristiana a inpek a\angin chung chu a reh ta a ni. A pa ngeiin a mil lova, a zuruiin insualah te a cho a, a nupui a maksak a. Harsatna hrang hrang a pal tlang \hin thu kan sawi tawh a. Mit fiah lo, mitdelna hial tawkin, rawngbawlnaa a zinchhuahna leh pem reng renga khawsa a nih avangin a hringnun hi a hahthlak hle a. Mahse Rinnain vanram nawmzia a thlir reng a, lungduh zawng zawng kim a duh a ni. Khawvel suam thim leh harsatna hian a Lalpa hmel hi a hliah fo a, Thlarauvin a hruai loh chuan a sawi nin theih loh vanram kalna kawng a bo fo a,  lungngaihna tur hlir a ni si a.
Chhimlam fanga rawngbawlna a neih laiin, theiriat khuaah a cham a. Leikapuia a awm laiin naupang pipu uai, kum 5 mi vel hian he hla hi mumal vak lovin a lo chham/sak chu Suakliana bengah hian a cham ta reng a. Hla \ha takah a lo chhuah theih phah ta a ni. Suakliana hian he hla hi ka phuah a ti ngai lo a, hmeichhe naupang ka hmanga Pathian pek a nih thu a sawi \hin.

Jerusalem Zion khawpui saw thlir teh u:
VLC Vanlalhriatrenga’n kum 2010-a Pathiana Thlarau mi ril Suakliana leh a hlate tih phek 68-na a a ziah ang chiah chiahin la chhawng teh ila.
“Pathianin Thenzawl biak ina inlarna a hmuhtir \umin lei Jerusalemah chuan mi lian leh mi te te, hnam hrang hrang leh \awng hrang hrangte chu an inthlei bik hle a. Mahse van Jerusalem ve thung chuan tumah thlei bik nei lova lungrual taka leng z a hmu thung a. Chuta \ang chuan Pathian hmangaihna huang chhungah tumah en hran an ni bik lo tih a hmu chiang em em a. Tichuan, he hla \ha tak mai hi a thluk chawpin Pathianin a pe a. He hla avang hian Pathian thlarau a awmna chu lo zual zelin a hlim ta em em a ni.

He hla chang1-na ‘Jerusalem’a tih hi ‘Lei Jerusalem’a sawina a ni a, chutah chuan mi tam hle mah se Isua Krista tana hmun a awm ve loh thu sawiim, chang 2-naa ‘Jerusalem ve thung hi chu van Jerusalem a sawina a ni a. Chu hmun, Isua krista awmnaah chuan mi an lo dang tawh hlein a sawi a ni...

He hla hi Kangmun Melvenga a awm lai, kum 1930-a a phuah tho a ni a. Kanghmuna a awm lai, kum 5 chhung lek hian Pathian pawlna changin hla a phuah hnem hle” tiin a ziak a

Thenzawl khaw biak ina a inkhawm \umin ‘Lalpa lungawi kum’ tih thupui hmangin a sawi a. Chutih lai chuan ‘Zel’ angin a awm ta a, vanram a fang vel a ni. Vanram a hmuh chanchinte sawiin ‘van lal nau ang \ahna kalvari-ah an dang chuang lo’ a ti reng \hin a... Zataia’n (Lalthlamuana ‘Hla phuah thiamte hringnun’ ziaktu sawi dan niin, Upa Zahleia pawh nise a inzul viau a ni)  a nin thu a hrilh chuan a haw a, khuma naupang a mutzalpui laiin van inhawng a\anga Kalvari tlang lang a hmuh thu chu sawi ngam tawh si lovin pathianin hla a pe leh ta a ni a ni a ti.

“Aw hmangaihna ka sawi thiam lo naa,
Ka ngawi thei lo..” tih ngawt pawh hi ava ril em!

Kan nghak reng che kan Lal ber:
He hla hi 1929-1931 inkar vel, Kanghmuna an awm laia phuah a ni a. A pa Hrangkunga Sailo nuam chena khawvel lama kal na tak nen an inmil thei lo chu hrehawm a ti a, a rilru a hah fo \hin. (Chipchiar chu kan sawi lang tawh a.) Mit khaw hmu fiah lo, harsatna hrang hrang nena a hun hman dan chu ngaihtuahin a indawm kum fo \hin awm e.
A lova a awm lai chuan zel anga a awmin Pathianin “Nangma lam chauh i inngaihtuah a, i lungngai a nih kha, nangmah aia rethei hi khawvelah hian an tam asin,” tiin Kolkotta khawpuia kutdawhte a hmuhtir a\angin a thlirna a lo dang ta a. Chung mite chuan Lal Isua an lo rin ve theih nan a \awngtai a, a \ap vak vak a. Ni hnuaia awm zawng zawng hi thim lal thuneihna hnuaia awma, lungngai hreawm nasa tak tuara tap chuah chuahin a hmu ta a. Lal Isua tlante an ni a, hremhmuna an kal tur chu a ngai ngam lo a, a vei lutuk chu a \ap a \ap ta a. 
Thlam a\anga lo mawng lama a kal laiin he hla thar, “ Kan nghak reng che kan Lalber” tih hi  a thluk nen a thinlungah a lo thleng ta a. Lo mawng lam buhkarah chuan lam ‘Haleluia” tia zuanga lam chungin Lalpa a fak nghal a, buh kung chhe tur pawh pawisa lovin a lam kual nasa hle a. Chutah vante chu lo inhawngin van mipuite chuan “Thianghlim, Thianghlim” tiin an lo thlawk hian a hmu a ni. A hringnuna harsatna tinreng hmanga Sual thimin beiseina eng chhê tê chauh pawh neih harsa ti khawpa a bawm phui tlat avanga Pathian ngai em ema, \awng\aia autu chu thinlunga hlimnain a khat a, lungngaih theih pawh inring tawh lo khawpin a lawm a ni.

Zion tlang ralmuannaah chuan hmangaihna a awm tlat avangin a ralmuang a ni. He leiah hi chuan ral a lian fo thin a, sualin a tichauvin a hliam fo. Mahse, he khawpui hi chu tihchhiat theih a ni lo. He khawpui hi sual danchahna kulh chu a ni a, misual dam lehte chen khawmna a ni. Mahse Suakliana chuan a chhandamtu hmangaihna hriaa a hmangaihna avangin a ngai reng mai a ni. Hmangaihna chuan an sual nen a \hen hrang a, khawvel tan khenbeh an ni. Chu khawpuia an luh a chin chu sual nei rengin an awm thei lova, chu khawpui chu sual dan chahna khawpui, lawm tak leh hlim taka len theih nachhan a ni.

He hla hi mizo irawm ka sak thiam hmasak ber a ni a, \awng zirtir ka nih a\anga tun thlenga ka la tleipui a ni.

Van chung sang taka Lal Isu, Lungngai rethei lawmna Lalpa :

Tuna KHB ah hian |halai huanga dah niin, kum 1930 ve;a Kangmuna an awm laia phuah daih tawh \halai huanga dah a la ni hian he hla \hatzia a hril mai bakah. Pu Rokunga’n a thluk leh siamrem a nih hian a \hatna a belhchhah hle a ni.

Mitdel Suakliana tih khan a lungawi nghal mai a ni lo a, Pathian hnenah vawi tam tak a harsatna thlenin a \awng\ai \hin a. Vawi khat chu ramhnuaia \awng\ai tura a kal laiin a mitin khua a hmuhfiah theih nan a dil leh a. A ngaihtuahnaah chuan Pathian hian thlei bik neiin a hre ta tlat a, a dil lo zawk pawh Pathianin a tihdam \hin thu Bible-a ziak te ngaihtuah chungin Pathian hi thlei bik neiin a hre tlat a, Pathian rorel danah a lawm lo a ni.

VLC Vanlalhriatrenga chuan Suakliana chuan \awng\aiin “ Lalpa hmana mite khan an dil loh pawhin i tidam si a, kei hi engati nge ka dil ka dil chung pawha min tihdam duh loh bik?” tiin nasa takin a \awng\ao leh ta a. Chutih lai tak chuan a hmaah Isua  lo langin ani Suakliana chuan a lam hawiin, “Ka chunga lung nih lohna nei lo chu a eng a thawl e” tiin a hria a. Chumi hnuaa a han men leh chuan a it chu a lo var ta uarh mai a. Suaklian lawm lutuk chuan a lawmna chu mihring \awngkama sawi fiah phak loh ni hial a hriat avangin Pathian pawlna nasa tak dawng chungin he hla hi a lp phuah ta a ni” tiin a ziak a.

VLC Vanlalhriatrenga hian Suakliana chanchin “Pathian Thlaraua mi ril Suakliana leh a hlate” lehkhabu  chu ziakin ,khaw 40 chuang zet a fan phah a, rintlak tur apiang a kawm a ni ber e. A duh ang taka (Phek xvi) Suakliana chanchin atana hman \angkai a ni ta hi a lawmawm hle a. 

Suakliana chanchin ziahah hian behchhan ber leh thulakna tam ber (92% vel) chu a lehkhabu behchhana ziah a ni a. Pathian ropuina tura a hman zel pawh beisei ila a \ha awm e. Heng bakah hian lehkhabu tawp lama thulakna (Reference) kan ziah angin a inrem lo leh inmillo lai chu siam rema, tarlan a ni ta a ni.

1 comment: