DROPDOWN MENU

Thursday, August 24, 2017

241/2017 Nula Senior-in a hlau lo

Eliza Edmunds Hewitt (1851 - 1920)
(Arranged and Based on Kristian Hla bu)

Nula Eliza Edmunds Hewitt hi Pennsylvania-a, Philadelphia khuaah kum 1851 June 28 khan fa pahnihna, hmeichhe hmuh hmasak ber ni turin a lo piang a,  apa chu lawng captain James Stratton Hewitt niin, a nu chu  Zeruiah Edmunds  a ni a. Eliza lo pian hian a pa hi kum 27 niin, a nu hi kum 26 a ni thung. 


Kum 1860 khan a pa chu kum 37 niin, a nu kum 26, a u George a hi kum 12 a ni a, Eliza hi kum 9 mi a ni a, a nau mary kum 6, James-a 5, Luther-a kum 3, Dennia-a kum 1 niin pawisa an nei bawk a, kum 2012 hlutna anga chhut chuan Dollar 1,450,000 lai an nei a, India pawisa hlutna cheng 50 anga chhut pawhin maktaduai 70 chuang neiin an khawsa nuam hle a. Chhungkua pawh an rual hle a, Mipui vantlang skul-ah an zir tlat hi an entawn tlakna a ni. A zirna a zawhin City School System of Philadelphia-ah zirtirtu hna thawk tura an sawm angin a thawk nghal a. A duh leh thlir lawk ang ngeiin a tum Zirtirtu hna chu dam chhungin a athawk ta a.

Kum 1870 Civil war lai khan a hausakna sum lamah harsatna an tawh avangin Dollar 500 in a tla hniam a, (kum 2012 anga chhut huan 129,000 niin, India pawisa chuan  Nuai 64.5 vel zet a ni). Zirtirtu ni reng mahse a hnungzang ruh \hat loh avangin khum betin kum chanve chuang a awm ta reng a. Naupang pakhatin a hnungah lung hmanraw sakhata a vuak vang a ni a, a tum reng vanga vua nge, tihpalh thilthua vua a nih hriat theih a ni lo a, a  hnungzang ruh (spinal chord) chhia avangin hun rei tak a kul cho a ni. Damchhunga che thei lo turah a inngai hman hial bawk.

Lalpa chu chawimawi r’u, Pathian chaka chu:
Eliza hian Sam 34 thu behchhanin Pathian fakna  thothang \ha tak min buatsaih sak a. Ziaka chhiar ngawt chu tawk zo ti lovin, a theihna hmu chiang em em tu Professor J.R Sewney chuan he hla thluk hi a siamsak a. Music thiam leh zirtirtu tih takah sak mai mai theih loh hla, phur loh theih loh hla thluk \ha tak hi sak a nuam em em a ni. Pathian chawimawina hla a nih angin Pathian fakpui tura thu pe mai ni lovin, a thilsiam, a hnathawh zawng zawngin fakin a a hmu a ni. Chhandamna mak tak leh vanram inthlunzawm dan hriat chuan tu nge fak lo awm thei ang le? Vanrama kan intawkkhawm leh dawn avang pawhin i fak ang u.

Dam lohna khuma awm hlen tura a inngaih chuan a inkhawngaih em em a, A ngaidam dawn nge, a theih anga hremna pek \ha ang tih a ngaihtuah chuan ngaihdam a thlang ta a ni. Khumbet chungin nasa lehzualin Sap \awng thu leh hla zirin, Pathian thute chhiarin Pathian hmangaihna chu a hmufiah deuh deuh a, siamtharna a chang chho ta a. A thlarau dinhmuna lawmna a neih chu mite hriattir a chak em avangin thu leh hla hmangin \an a  la ta a ni. Sunday skul lamah primary pawl zir atan hla te a ziak a, hla thluk siam thiam ten hla thluk an siamsak a, vawiin thlenga hla lar leh hlu a lo ni ta a ni. Philadelphia Sunday skul inzawmkhawm pawhah hruaitu niin, Calvin Presbyterian Church-a primary pawlah superintendent te a ni bawk.

A hla te miten an hriat chuan Sunday skul pawlsang zawk zir atana siam turin an ngen a. Professor J.R. Sweney chuan chu a theihna a hmuh chuan hla tam zawk ziaka hla thluk neia siam zel turin thurawn a pe a. Chu chuan hla thluk saimtu lar tak, hla phuahthiam, rimawi zirtirtu Professor W.J. Kirkpatrick a hmelhriat avangin a hla tam tak pawh a thluk a siamsak phah a ni. 

Isua Chanchin ka hre zual ang :
Eliza hi naupangte vei em em leh an zinga rawngbawl nuam ti a nih angin an tana hla ziahsak hi nuam a ti a. Ziritirnaah a tui hle avangin Sunday skul naupang tana rawngbawlsak \hin a ni a. Chu a theihna (Poem ziah) chu a bansan lo, a unau hmelhriatte hla thluk siam \hin an nih avangin hmelhriat a nei chho zel a. J.R Sweney hian a talent a peipunsak ti ila kan tisual awm lo e. 

Kan tana a thih vanga, a nunna hial hlantu hi hriatchian zel a ngai a, kan hriatchian phawt chuan min khawngaihna vanga thi a ni tih hi mite kan hrilh ang a, vei berah kan va neih dawn em! Thlarauvin min zirtir phawt chuan A thianghlimna kan hria ang a, Isua Krista hnathawh leh thiltihte kan hrefiah dawn a ni. Thlarau thianghlim hi kan zirtirtu a nih phawt chuan a aw kan hria ang a; chu chu kan tan lawmna tur a lo ni dawn a ni. Pathian a lo kal hunah emaw, kan thih huna Lal \huthleng kiangah chuan a hausakna te, a ropuizia te kan hmu dawn a ni. 

Mahse Eliza nunah chuan inpekna thuk zawk a lang zel a, rawngbawl tura inpekna thar nen lehkhabu “Vawiin chuan ram eng mawi tak chanchin ka ngaihtuaha” tih a ziak a. Hlim taka a len laia a ngaihtuahna chu lawm taka Pathian faknaah a chantir thei zel a ni.

Kum 1900 khan kum 48 ni chungin a unauate pawh a enkawl zel a, a u kum 51 mi pawh doctor hna la thawk zelin, Mary pawh zirtirtu a la ni zel a, amah Eliza pawhin chanchinbua thuziak chhunzawm zelin nupui pasal an nei lo a. A nu Abbie Crowell kum 58 mi pawh an hnenah a cheng thei reng a, unau inngaih tak an ni zel a ni.

Sunday Skul hmanga naupangte hnena Pathian thuhhril hi pawimawh a tih em avangin a inhmang nasa em em a. New Jersey, Ocean Grove khua Methodist kohhran hmalaknaa camp an neih pawhin a telpui hram hram \hin a ni. Methodist kohhrana Superintendent nupui Emily Wilson nen rawngbawlna kawngah te, fakna hla chawisan kawngah te an thawk dun \hin a ni. A thil tum pawimawh bera a sawi chu “A hla phuah hmanga naupangte hnena Chanchin \ha laimu leh thuchah hrilh hi a ni” tiin a sawi a.

Ka Chhandamtu ka hmuh chinah:
He hla hi a pianthara Chhandamtu Isuan a nuna tihdanglamzia a puanchhuahna hla a ni a. Piangthar nun danglam lo an awm ngai lo angin ani nun pawh hi a danglam hle. Khum beta nasa leh zuala \awng\aina chauh beiseia hun a hman lai khan atan Malsawmna a ni tih reng a hre phak lo a, mahse Chhandamtu chuan a lungngaihnate lawmnaah a chantir vek a ni. 

Hmangaih vangin van Lal fapa meuhin krawsa thi turin a inpumpek a. Chu thu ringa chhandamna chang chuan vanram an hlat tawh lo. Harsatna nasa ten tlakbuak \hin mah sela, Isua chu an kiangah a awm reng \hin a. Hmu thei lo mah sela rinnain an kal a, lawmna an hmu zawk \hin a ni. 

Chhandamtu hmu chuan penbo leh harsatna lak ata a chelh reng \hin a. Beidawnna leh lungngaihna, thihna hial pawh tawkin aw m mah sela, vanram thlen awlsamna leh a kianga awmna hun \ha tak niin, rinnaa ni lo, mita Isua chu a hmuh thei dawn a ni.

Philadelphiaa Fahrah leh enkawltu nei lote awmna hmunah Sunday Skul Superintendent a ni bawk a, Mt Olivet Presbeterian Kohhran member \angkai tak a ni ta zel a ni.

Fanny Crosby nen on\hian \ha tak an ni a. Fakna hla chungchangah an inhmu fo a, an inchawm tawh a ni. Eliza hi hlaphuahthiam Edgar Page unau (cousin) a nih angin, hlaphuahthiam hrang hrang te Charles Gabriel, Homer Rodeheaver leh E.S. Lorenz. nen pawh an inpawh hle a ni.

Khawvel hi fakna hlain khat rawh se tih te hi a phuah awlsam hle zel a. Kum 1905 Agust thla khan a u Dr George-a chuan a boralsan a. (ani hi Thomas Jefferson University Medical College a\angin Medical doctor niin, Allopathy  doctor a ni). Philadelphia veng pakhata a insawn hian Calvin Presbytenrian-ah lawi lehin Sunday Skul Superintendent chu a thih thlengin a thawk ta a ni.

Ni ai pawha eng ropui zawk chu:
A hnungzang ruh nat avanga kum chanve chuang khuma a awm hnu chuan Pathian khawngaihna changin a lo \ha chhuak leh a. Vanneihna nasa tak a chang a ni. A lawm em em a, a lawmzia hla hmangin a puangchhuak ta nghal a. A hla hmasa ang thova Chhandamtu a hmuh a, a nun a rawn luahkhat tak avanga a hlimna hla a ni.

Ni eng aia eng zawk hi khatih hunlai khan tehkhin tur a tam lo hle a,  tunah pawh hian tehkhinthu mawlte sawi nan chuan a la mawi em em a. Chu aia thinlung enna min petu Isua sawifiahna atana a hmang hi a thiam hle a ni.

Pathian kan pawl hi chuan thinlungah lawmna mak tak hi a awm zel nia. Chu lawmna neitute tan chuan puanchhuaha lantir mai loh chu tih tur a awm lo. Kan lawmna hian fakna nunah min hruai lut \hin a. Chu lawmna nasa tak chu Van lawmna tiin lehlin a ni a, a mawi em em a ni.

“ Tunah malsawmnain min vur
Van lawmna min hriattir”

Kum 1910 khan Wyalusing Ave, Philadelphia-ah a laichin pathumte nen in luahin, kum 58 mi ni chungin rimawi chu a zirtir chhunzawm zel a, a nau Mary pawh skulah thawkin, a ni, Abbie Crowel chu kum 67 ni chungin an enkawl ta zel a ni.

A hun zawng zawng Pathian tana a hmang a, a \hatlai a chena; Pathian duhdanin. Kum 68 mi niin 1920 April ni 20 khan ram nuam takah chuan min kalsan ta a ni. A ruang hi Philadelphia-a Woodlands Cemetery-ah phum a ni.

EE Hewitt chanchin sawi chuan naupang leh a zirtirna sunday skul leh an chhungkaw nun sawi a ngai a, nula zinga chhungkawpa nih a tlin hle tiin khaikhawm ta ila.

Hlau suh, Ka awmpui a che:
He hla hi Lawmna leh thlamuanna huangah khung mah ila huaisen tura fuihna hla \ha tak a ni a. Kristiante hian harsatna kan tawk reng a, mihring kan nih chhung chuan kan tawk zel bawk ang.  Chutih hunah chuan Engkimtithei Pathian hnen a\anga “Hlau suh ka awmpui a che” tia thlamuanna aw hriat tluka hlu hi a awm dawn emaw ni le?

“Pasena lehlin a ni a, Rev Liangkhaia’n a siam \ha a, pawm zawkah a \ang a ni” tiin Rev P.D Sena chuan a ziak a. Fak tur zawk chu kutthlak hmasa hi a ni a, kan duh zawk erawh siam \hat zawk hi a ni awm e. Bible chang rem chu Isaia 41.10, Isaia 43.5 tiin a ziak bawk a. KHB-ah hian ziahlan a ni lo nachungin  Hebrai 13:5 thu “In rilru putzia chu tangka ngainatna tel lo ni rawh se; in thil neih chhun chungahte chuan lungawi rawh u; amah ngeiin, ‘Engtikah mah ka thlahthlam tawp lo vang chia, kal pawh ka kalsan tawp lo vang che,’ a ti si a” tih hi inhmeh hian ka hre hle a. Sum leh pai, damchhung khawsakna par chhuang mek lakah him a ngai fo reng a ni.

Zaipawl leh malzaia duhtaka an sak hian thlamuang taka ngaihthlak a awlin, kan hahdam sawng sawng thei a. Inthlahdah taka sak mai mai theih loh tura siam bik ni awm tak a ni.


Vawiin chuan ram nuam tak chanchin ka ngaihtuah a:
Pi Eliza chanchin kan sawi tawh a, sawi tam vak tur a awm tawh lo nachungin, he hla leh a natna khuma a nun hman hi sawizawm loh theih loh a nihna lai a awm awm e. Tho leh tura beiseina nei tawh lovin khumbeta mu chunga a ngaihtuahna vakvek tur ngaihtuah ila. |hahnemngai si, thu leh hla chauha rawngbawl thei tawh tan pawh chawimawina chu a awm khawp ang le!

A thluk siamtu J.R Sweney a ni a, a thluk hming ziah erawh a ni lo thung. Sacred Selections for the Church-ah chuan a thluk hming hi “Crown of Righteousness” tih an hmang thung.He hla hi kum 1897 khan J.R Sweney leh  a \hiante Henry Lake Gilmour leh J. Howard Entwisle hla bu siam “Songs of Love and Praise No. 4”-ah telh hmasak ber niin, hemi a\angin hian mi ten an hre \an a ni. Kum zabi sawmhnih laia Hla bu chhuah zingah chuan zahawm pawl taka ngaih niin, Krista kohhran hman tura chhuah a ni.

Bible chang Daniela 12:3 thu hi a inrem hle a. II Timothea 4:8 thu “Tunah chuan felna lallukhum chu ka tan dahin a awm tawh a, chu chu Lalpa ngaihtuahtu fel tak chuan chu mi ni-ah chuan mi pe ang; ka hnenah chauh ni lovin, a inlarna ngai apiangte hnenah pawh” tih hi a inhmeh bawk hle a ni.


|hahnemngai tak ni mah ila tha leh zung thawh theih si loh chuan kan hahthlawn mai \hin a ni. Khawvel chhuahsana vanrama kan kal hunin kan lawmman tur a awm ve ang em le? ‘Kut ruak maia Chhandamtu tawh’ an hreh ang chiah hian rawngbawlna sawi tur nei si lo tan chawimawina a awm ve ang em le? 

Eng mah ni lo hi Pathian chakna ring chung zela kan theih tawpa hna thawk chungin rawngbawl ila, Pathian lawmna ber thlarau bo pawh mantu ni turin kan hmaa chhuakah chuan i thawk zel ang u. Pathian hmaah fakna kan hlan hun chuan kan lawmna a zual ang a, a ropuina eng vel karah chuan lawmin kan khat dawn a, chutih huna chawimawina dawn chu ava chakawm em! Eliza hian chu chu hrerengin amah leh amah a inzawt a, felna lallukhum hmanga chawimawi loh hi a hlau hle a ni.

Isua hmangaihna leh thatna:
Eliza chu kum chanve chuang a khum berh reng hnuin, Pathianin a \awng\aina chhangin a lo \ha chhuak ve zel a. Kumte a vei meuh chuan muang chang leh harsa takin a che-in, a vakvel thei a. |ha chak lo hle mah sela Nipui laia Methodist ten New Jersey-a Ocean Grove-ah Camp an neih a, chutah pawh chuan a tel ve thei ta a. He hunah hian Emily D. Wilson nen chuan intawngin \hian \ha tak an lo ni ta a. An mize inmil tak avang chuan an inkawp deuh chawta, an \awng\ai dun a, an zai dun fo a, Bible thu te an zir dun \hin a. Chumi hnu chuan Pathian pawlna changin he hla \ha tak mai hi a lo ziak chhuak ta a ni. 

“When We All Get To Heaven.” tih chu 1898 khan Pentecosatal Praises” ah chhuah a ni a. Mizo \awngin Rev R.Dala chuan mawi lehzualin a lo letling thei ta bawk a. Biak ina sakhlawh pawl tak a ni ta zel a ni. 

Hun a rei deuh hnu chuan a hnungzang na chu a lo chhuak leh fo a, mahse rei tak a ni lo. Harsatnate hi tawk lo ta se keini tan malsawmna a ni thei hauh lo ang a, hla \ha tak a chhuak lo mai thei a ni. Chu chu amah hian hre rengin a rawngbawlna Sunday skul lam a thlahthlam lovin rawng a bawl zel a ni. A hlate hian Sunday skul naupangte a kawk deuh ber \hin. 

Isaia 51.11 thu leh Hebrai 12.1-4 thu  chhiar hmasaa he hla sak hi chuan a tui loh theih loh an tihial \hin a ni. Kan khawvel nun leh kan kristian nun kawng en hian tun damchhung atan chauha awm mai mai tur kan ni lova, a ropuina chang tur tan vanram buatsaih a ni. Nakina lawmman chhe thei lo chang tur chuan harsatna chhumpuite lo zing mahsela, Isua nena harsatna kan hmachhawn phawt chuan kan hneh dawn a ni. Lal Isua hmel kan hmuh hun chuan lawm lo thei lo dinhmunah kan ding dawn a. Hnehtu faka zai thei tur chuan kan damchhung hian rinawm leh fel taka rawngbawl a ngai thung. Kan hmaa lawmman mawina uma kan kal phawt chuan lung man tam kawngka kaltangin, rangkachak tuallaiah kan la leng dawn a ni. A lettu’n Vanram in eng a tehkhin hi a mawi hle. 

For Zobawk North Pastor Bial Zaipawl 2017-18


No comments:

Post a Comment