DROPDOWN MENU

Wednesday, January 23, 2019

285/2019 Lawmna luipui Book Review

LAWMNA LUIPUI (Bihchianna)

Lehkhabu chungchang :
Lehkhabu hming : Lawmna luipui (Souvenir)
Edited by : Rema Chhakchhuak
Chhuah kum : 2019
Chhuahtu : BCM Publication Board
Chhut zat : Inziak lo
A man : Rs 100/-

Thuhma : Kumin chu BCM tan kum \ha tak a ni dawn a nih hi, “Kum tirah lehkhabu chhuan tlak tak chhiar tur min chhawp nghal tlat mai” tiin ka ngaihtuah a. Kumin January ni 9 khan BCM thawktute inhlantharna hunah, “Lawmna luipui” (Souvenir) chu Rev F Ramdinmawia (Gen.Secy. BCM) chuan a tlangzarh a. Editor, Rema Chhakchhuak chuan a buatsaih dan leh tihsual (palh) chungchang a sawi a. Mizo \awng tihlutu ‘|’ ziah tura ‘m’ hman a nih dan pawh a sawi fiah a. ‘|’ hman huna ‘m’ awm pawlh nuk mai chu kal kan ta ila. {A \hen erawh chu ‘t’ a tam thung hle, Mizo \awng ziahna hmanrua (fonts, apps) \ha kan mamawhna pawh a tar lang kan ti thei awm e.} Hawrawp lenzawng hi a te lutuk tihpalh an hlauh thu pawh a sawi a. He lehkhabu ka chhiar lai hian penin ka thai nghauh nghauh a. A behbawm chungchang ka han ziak ve teh ang. A sei deuh dawn avangin chanchinbu lama chhuah ai chuan ‘blogged’ ila, a buaipuitute leh BCM Publication Board erawh inenletna atan hrilh hriat ve chu tum thung teh ang.


A kawm leh a man thu : Phek 226 laia chhah he lehkhabu hi a kawm (cover) hian mi a hip hle a, a lehkhapuan pawh a \ha em em a ni. ‘Engtin nge cheng za man tura an siam theih’ tiin ngaihtuah ta ila, chhanna awlsam tak chu Souvenir a nih angin, chawi pawh huamin a man an titlawm a nih ka ring a. Sunde sikul ‘Senior B Zirlai bu’ ai pawha man tlawm zawk leh paper pawh \ha zawk hi a man a tlawm fu mai. A man tihhniam duh vangin a hawrawp hi a te a, a phek an titlem pawh a ni mai thei e. Ka hre lo. 

Editor lamchhuak : A bu hming ka hriat rual hian Editor ka hre chhuak a, Tlabung luipui ka mitthla a, sap missionary te he luia an lo kal lai ka mitthla thei nia! He luipui a\ang ngeia lo kal hi an ni si a. Sap missionary te sulhnu leh kristian hmasate sulhnu chungchang ziahna a nih avang hian a hlu a. A bu hming hi inhmeh thlawt a ni. Editorial-ah hian Editorial Board-ten ziaktu tur mi 15 thlan chhuah an nih thu a sawi a. Articles ziaktu erawh mi 16 an awm thung. Rev. Dr. Zairema thuziak chhuah chhawn an dil vang nge, Editor zawk hi chhiar tel a ni lo tihna a ni zawk ang. ‘Lehkhabu rotling leh academic circle-ah pawh innghahna tlak leh rawn tlak tichhuak ngei tura hmalak nise’ an tih angin, an ziah dan tur pawh Turabian style anga kaihhruaina siam a ni a, chu erawh an hlawhtlin loh thu kan hmu a. Mahse, thuziak rin tlak (emperical) kalphung erawh kan hriat phah e. 

A kaihhruaina : Turabian style hi hriat ve hrim hrim atan tlem azawng chauh tar lang teh ang. Research papers, Theses leh Dissertations ziah dan turah kaihhruaina hrang hrang a awm \hin a. Subject/discipline hrang hrangin inkaihhruaina (manual) an nei hrang hlawm a. Chung zinga pakhat chu Chicago style an tih bawk, Turabian style hi a ni. History lam kaihhnawihah an hmang nasa \hin hle. Lehkha chhut baka awl chin chu inchi khat aia te lo a ni tur a ni a,  a hawrawp hi font size 10 emaw, 12 emaw an hmang \hin a. Paragraph leh Paragraph inkar hi a awl zau (double space) tur a ni ti ila hriat thiam a awlsam ang. Title page, Block Quotations, Table title, Footnote (endnotes) leh Bibliographies (reference list) te chu awl zim deuh zawk (single space) tur a ni. Lehkhabu thu lakna etc., ziak dan tur pawh a inang zel tura kaihhruaina a ni. Mahse, editorial board te hian kaihhruaina hran an siama, zawm vek erawh a ni lo tih kan tarlan tawh kha.

Ka chhinchhiah bikte: Lehkhabu buatsaih a nih ang takin thuziak hrang hrang te \ha tak tak vek a ni a. Thupui neia ziak hrang hrang hi hlu tak vek a ni a. Sawisel tur zawngin keu let, keu let \hin ila finna tur zawk a ni.  A thupui hmasa ber ziaktu Rema Chhakchhuak (editor) ziak chauh hi he lehkhabuah hian chhuah ta se, Cheng za chuan ka lei ngam var vang ang. Mizo chanchin, khi lam a\anga chhuina zo zai hi a hlu a, Mizo \awng pawh a uluk a ni tih a hriat hle.  Thlalak hlu tak tak telh a ni hi a hlutna tizualtu a ni bawk. Prof J.Zorema’n “Val upa hi Lalin a thlang \hin” (phek-30) tih N.Chatterjee lehkhabu ziah, ‘Zawlbuk’ a\anga lakchhawn te hi ka lo hre ngai pek lo a. |ha tak a ni. Prof. Zolawma’n ‘Neih inang inkawp, tuai-patil’ tih sawifiahna atana (LGBTQ) a sawi langa Transgender leh Queer te hi chu sawi fiah ve ta se (phek-131). “Sexual Violence chungchanga Kohhran a ngawi tlat \hin hi ramhuai a\anga chhuak a ni” tih thu huai taka a sawi hi a ngaihnawm zualna a ni.(phek-133) |halaite mamawh em em “Kan ngaihdan hi engtiklai pawha miten an hriat reng hi a \ul ber lo... kan chhan ngei ngei tur ni awm tak thil an sawia kan tih hmasak ber tur zawk chu kan phone/laptop/tablet te kan dah \hat hlauh zawk hi a ni. Chhan loh hi duhthlanna kan thlan theih, duhthlanna \ha ber zawk a ni fo” (phek-136) tih te hi ‘sial’ tak rem rem a ni. Rev. Dr. Zairema thu ziak hi chik ila, a manin a dak \ha hlerh hlawrh bik hle \hin tih i hre nghal ang a, danglam bik tak a ni. Mizo kohhran hnapui ber (phek-105) ziakah hian ‘Myanmar rama Chanchin \ha kan hril dan’ chanchinah hian Fangrual zingah ZD Chuaudenga te chanchin hi chawilar ava hun ta em! (“Hriat hlawh ve ta lo Sulsutu chu” tiin google chhin ila, Myanmar rama Chanchin \ha hril hmasa berte, Sap Upa leh Pu Buanga ang chiaha a ram (Thaiphum) miten an ngaihsan thu ngaihnawm tak inziak a hmuh theih a, ka han belh lawk a ni e.) Hriselna chungchang emaw, hospital chungchang emaw a kaihhnawih thupui a awm lo erawh hi chu a kalh a kim lo deuh a ni. Zosapte ngaihpawimawh kha a ni a, tun thlengin kan rawngbawlna pawimawh tak a ni si a.

Zahawma awmna : Dr Chawngthanpari ziah “Zirna kawngah hmasawnna tam tak zingah, Master Degree thlenga Mizo \awng zirna kan lo nei ta hi a ni. |awng hi hnam min phuarkhawmtu a ni a”(phek-79) angin Mizo \awng ziah dik loh hlauh avanga thu ziak \ha ngam lo kan tam ta hi mak tak a ni. Academic circle atan pawha innghahna tling tur buatsaih tum a nih laiin academic lo angreng taka Mizo \awng dik lo hman chungchang chauh hi thlir tum ila a \ha mai awm e. Thuhma-ah (editorial-ah) chuan Editor-in a hming mal mana lawm thu a sawi avangin, amah puitute kuthnu hi uluk takin a en hman lovin, a ring tawk pawh a ni mai thei e. BCM Publication-ah hian sawi leh sel ava tam \hin ta em! Hmanah chuan endiktute (first proved, second proved, final proved) kaltlanga chhuah \hin niin ka hria a, tunah chuan a ni lo. Social media-a sawiselna ngawt pawh hi nasa tak tawh a ni.  Mi thiam tak tak ziak ni si, tihsual leh tihpalh tam ta lutuk \hin hi Baptist zia kan ti tawh mai dawn em ni? A ziaktute thiam loh nge, Editor thiam loh zawk ni ang? BCM Publication reng reng hi an endik vek \hin lo em ni? BCM Publication Board chhuah a nih avangin an mawhphurhna a ni.

Inkaihhruaina \ha : Baptist \awng hman dan leh chhim lam \awng hman dan a awm hrang \hin kha kan inchhuanna a ni \hin a. “BCM thuchhuah reng reng hi tun hma a tluk ta lo” tih a ni ta fo mai. Hman a\anga hmahruaitu zawk hi kan hnufual ta zel a, vei an awm loh chuan kan siam \ha dawn si lo. Mizo \awng chungchanga kaihhruaina mumal tak kan nei lo a, mahse a tlanglawna hman tur chu kan nei ta e. Kum 1986 daih tawh khan Synod chuan MBSE rawn chungin hetiang lehkhabu chhuah chungchangah hma a lo la daih tawh a. Mi tam zawk an innghahna “Mizo \awng ziah dan” chu kum 2008 khan Mizoram Board of School Education chhuahin, kum 2016 khan (Third Edition, Revised & enlarged) chhu lehin a \ha tawk hle a. Synod Literature & Publication Board-in Synod House Style leh Bible Society of India kalphung pawh an thlir tel a ni. Anni hi hma la hmasatute an nih avangin rawn pawh a awm hle a ni. Hengte hi kan rilrem zawng a ni lo a nih pawhin a tam zawk chu kan pawm tlan theih a ni. He MBSE ‘Mizo \awng ziah dan’ lehkhabu-ah vek hian  “Mizo \awng ziah danah hian ziah zawm tur leh ziah zawm loh turte hi a pawimawh lai berah kan ngai awm e” (phek 24) tiin a sawi a. Chu tak chu kan harsatna ber leh kan sawi tum ber pawh a ni.  BCM chuan “Mizo \awng ziak dan \ha” (Orthography) chu 2016 January ni 29 khan inrawnkhawmna kan nei ve ta chauh a. He lehkhabu hi kum 2017 khan copy 1000 siamin cheng sawmnga-in hralh a ni, a man a man hle. (A hran a hraia BCM hian lo siam ve leh kher hi ‘a \ul kher kher lo’ tih ngaihdan ka nei hman, mahse, he lehkhabu (Lawmna luipui) ka chhiar a\ang hian a \ulzia ka man chhuak ta a ni)

Ava thui dawn ve. Heti zawng hian ko i thlak teh ang. Chhiartuten lo chik zui ila ka duh langsar zual te, he lehkhabu ka chhiar paha ka chhinchhiah chauh ka han tarlang teh ang. Rev.Dr. PL Lianzuala’n, “Thil chiang chiah lo reng reng hi chuan chhanna aiin zawhna a cho chhuak \hin” (Phek 79) a sawi ang chiah hian ziah dik loh \henkhat chauh tarlang ila, a awmna phek nambar nen. Hengte hi hmun hrang hrangah hman pawlh nuaih a nih avangin ka han lak chhuahte hi hman dan inang lo a ni. Hawrawp pui kan hmang uar hle ‘Over’ hle zel a: Kohhran, Biak In, Chanchin |ha tih ang hi MBSE kaihhruaina hi chuan chuangtlaiah a ngai a. (BCM Publication Board kaihhruaina hi ka la bel lutuk lo a, ka hmang ta lo mai a ni e.)

Tlipna : Tihsual tam tak a awm a, inmualpho lam ni lovin, hmasawn zel beisei vanga tarlang ka ni a. Tlangzarhnaa sawi a nih angin a copy siam tam a ni lo a, siam a nih huna siam \hat ngei theih nan kan \angkaipui ka ring a. Chutih hunah chuan, hetiang chiah hi lo chhuah leh ta se, ‘ka lei leh tho ang’ tih hian he lehkhabu \hatna hi a hrilh fiah awm e. A ziah dan chu eng pawh lo nise, a chhunga thu awm leh a hlutna hi a nep chuang lo. Lei ve ngei ang che.

Hengte hi lo chikzui ila : Heng phekah hian chhutsual (typing mistake) tam tak a awm a, hriatthiam theih erawh a ni e. Phek- i,9,14,19,19,24,27,38,51,51,51, 52,53,53,70,72,72, 78, 84,100, 202. A hnunga nambar ziak hi phek nambar sawina a ni a, a phek nambar mila keu chat chat loh chuan kan sawi fiah zo lo mai thei)

a piang-21,
a zina-103, 
an ni ho-141, 
an niho-132, 
anni ho-128, 
atmbfa-175, 
awmdan - 14, 
awmtheite-21,
ballon-118, (Baloon tihna a ni ang)
biak in 134,
Biak In-116 (Hei hi kan uar ta hle mai)
Biakin-115
Bistol-52
thlaraubo-31
cheltehnam-51
chaklo-24
Chanchin \ha-81, 100, 109
Chanchin |ha- (a tam mai |ha malh malh hle)
chawi kan-122
chawikan-a tam
chhawmdawlnan-178
chhiar mektute-134 (Chhiar mekte tih a \ha)
chhiat ni \hat ni-110
chhuah san-139
chhungtin-81
Chibaibukna-117
chutichian-133
Councellor-179
counseling-179
dah tirtu-79
damkhawchhuahna-73
damlo dam lo-169
dang lam-153
danglam- a tam
dawnsawn tir-72 (dawnsawntir erawh ka chhinchhiah lo)
din hmun -164 (dinhmun tih erawh ka chhinchhiah lo)
tlangau pui -164
em?-132 (Sentence tawpah lo hman a ni fo)
emaw,-23,24,24,132,132, (em maw le? tih te, sap \awnga or hman dan anga ngaihfin a ni fo)
emaw-135,135,142,147
eng emaw chen-76
engemawchen-20,75
eng emaw zat-112,115, 155 (Hei hi tuna hman dan tlangpui a ni)
engemawzat-5,147, 148, 149
eng mah-126 (Rev Dr Zairema leh MBSE hman dan)
engmah-1,11,23,23,23,25,29,73, 103, 134,134,134, 142
engahmaha-147
engnge-130 (heta eng nge tih hi chu zawm loh tur a ni)
Engtianginnge-138
engpawh-31,73 (pawh hi tu pawh tih anga hman tur, heng engtikah emaw-135, engtikawng mah-134, engtin nge-152 tih hi chu chhiar nuam tak a ni)
engthawl-124
engtinge akal ang-130
he tih lai hian -201
hemite -iii,
heti hian-95
hetihian-1,13,20,24,31,172
hetiang ang-7
hman pui-131
hmanlaia-8
hmatu-192
hmuhtir-149
hnathawh -iv,22,26170,
hna thawh 160,
hna thawk-101, 110, 111,179 )
hnam nawm tirin-136
hnamtina-144
hnen-152
ho-26
hrefiah-15
hremiah lo-103
hrereng-136
Hriat reng nan chuan-119 (nan chuan hi chu a pai deuh a ni)
hriatreng-3,134 (hriat reng tiin hmang an awm bawk)
hriattur-71
huai-156 (hruai tih tur a ni ang e)
in ang lo -153
in ang-129
inang-129
in awpna-69
in hlan chhawn-70
in hmang-147
in karte-71
in larna-147
in lengte-70
in ngeih lova-72
in phum-71
in rawlhin-76
in thawn -203
in tlakral-73 ( in/ah (suffix/prefix hi a tam hle, heng phekah pawh hian i, 38,39,40,40,40)
inbel tir-24
indawm tir-70
inhlanchhawnna-69
inrelbawl dan-77
inrelbawldan-12,30
inrem tir-149, 158
kaihhruaitur-71
kal phungin-75
kal pui-75
kal san-109
kan kan-159
khawthar-73
kum tir 149
kumtinin, tin-21,22,26,26,26,26,26,69
Lal Thanhawla-116
Lalthanhawla-113
Lal thuneihna-21
Lalthuneihna-20
landan-144
lang fiah-193D
lawman-119
lehkhathiamlote-134
lehkhthawn-126
lo kal-123,154, 155, 158, 196
lokal-20,38,39,40,40,40,42,43,57,57,71,115,115,143,143,
lo va-1
lova-1,12,13,14,26,110
lovang-97
mahse-112,121,198
maithei-149
mimal-134,137,145,145
mitin-140 (Chanchin \ha mi tin tan, ni tin etc tiha tin hi a zawm deuh vek mai. Entir nan, nitin-141,143)
Mizo pui-1
namailo-164
ngai pawimawh-131 etc
ngaihpawimawh-99 etc
ngawihbopuia-133
ni in-147
nih tir-80
nilo te-142
nilova-135
nilovin-101
nisa-80
nun dan phung-162
pakhatmah-143
Protequese-155
pum pui-129,140
rawngbawlhna thawkin-141
ringlotute-143 (Hei hi unbelievers sawina pawh nise kaltu, mutu, tlantu kan hmang ngai lo ang a ni)
ringlo mite-62 (hei hi MBSE hman dan a ni a, a chunga mi nen khi chuan a inang lo hle)
rorel sak-128
sakhaw atanga sakhaw-164
Salakia-118
sawiho- a tam ber
sawi ho va-92 (hei hi hman nise)
sawi ho-195,196 (BCM hi chuan sawiho kan ti deuh a, MBSE hi chuan sawi ho tiin a hmang zel)
sawidan-146, 147, 
sawkhaw-149
sawn puiin-81
siam sak-169
siamdanah-131
siamnan-178
sil saktu-143
tamtak-100
tar lang-154
tar sak-114
tawngtai sak-150
theihnan-113
thlatin 167,175
thu hril-81
ti danglamtu-81
tih dan-162 (hei hi chu a mawi hle)
tin reng-113
tite-105
tlatlin-112
tlemlo-115
tu pawhin-163
tumah-129
tumahin-136,137
tun hma 160 (Hetiang hian hmang thei ila)
tunhmaa-131
tunllaia-131
tupawh -129, 163,164 (tu pawh, tu nge?, tu mah tih hi kan hmang uar lo hle mai)
vain-171
vet a tial tial-200 (hei hi chu automatic vanga thu mal insawi a ni ang)
zohnahthlak-104
Zo hnahthlak- (A bu chhungah hetiang hian hman a ni)
zolo-134

Note : BCM “Mizo \awng ziak dan” nge, MBSE “Mizo \awng ziah dan” zawk ka behchhan tak pawh ka hre lo. A har em a ni. Phek nambar nena ka ziah chhan chu “Mizo \awng hi a har a, namnul mai lovin, uluk taka zir a ngai a ni” tihlan ka duh a ni.

email:
Phone : 9612027942

Fonts recommended : VNT Times
















No comments:

Post a Comment